Sobór Watykański i nauka niemiecka. "Przegląd Lwowski". 1875 r.

Sobór Watykański, 1869-1870 r.

SOBÓR WATYKAŃSKI

i

NAUKA NIEMIECKA

"PRZEGLĄD LWOWSKI"

––––––––

Dwadzieścia cztery miliony Niemców, mieniących się katolikami, mimo wiedzy swojej zostawało pod wpływem protestantyzmu. W polityce zasady pokoju westfalskiego stały się podstawą prawa publicznego, w nauce panteizm żyda Spinozy zniemczał za pomocą Kanta, Fichtego i Schellinga. Ten ostatni swoje rozmiłowanie się w racjonalizmie potrafił przelać w swego ucznia Maksymiliana II króla bawarskiego sprowadzając go tym sposobem, wraz z jego nadwornym teologiem Döllingerem na bezdroża umysłowe. Racjonalizm zawarty już pierwotnie w "wolnym badaniu protestanckim", jakby w jądrze swoim, zapanował niebawem w całej dziedzinie teologii protestanckiej. Bruno Bauer nic nie zostawił z Biblii prócz tytułu i okładki, a Strauss popularyzował wyparcie się Chrystusa historycznego, co więcej, przeczył nawet Bóstwu Zbawiciela.

W najnowszych czasach Protestantenverein wziął sobie za zadanie, szerzyć te negacje pomiędzy ludami. Naturalnie, że katolicy spostrzegli ten wpływ wywierany na nich przez sąsiedztwo, tym bardziej, że ustawy rządowe dążyły widocznie do pozbawienia państwa charakteru chrześcijańskiego za pomocą przywłaszczonego sobie monopolu szkół. Zostawiając jeszcze duchowieństwu dozór nad szkołami ludowymi, pracowano tym usilniej i tym skuteczniej nad wyrugowaniem z gimnazjów i wszechnic nauki i zasad chrześcijańskich pozytywnych. Wessenberg, Hermes, Günther i ich systematy służyły za dowód, że racjonalizm rządowy nie działał bez skutku. Nowe metody teologiczne usamowolniły umiejętność z pod wszelkiej powagi, zrobiły w niej wyłom na korzyść "wolnego badania" i zamieniły criterium prawdy chrześcijańskiej w swawolę filozoficzną, wiodącą umysły w krainy uczonych fantazji teologicznych.

Myślano na chwilę, że można będzie ten prąd szkodliwy odepchnąć, gdy pod berłem Ludwika I króla bawarskiego wszechnica monachijska miała promieniami swej sławy zaćmić blask wszystkich uczelni niemieckich.

Rzeczywiście okazałe grono ultramontańskich uczonych, takich jak Görres, jeden i drugi, Moeller, Klee, Ringseis, Windischmann, Lassaulz, dodajmy jeszcze Döllingera z onych czasów, nabawiło niemałej obawy stronnictwo liberalne. Niestety niedługo jednak trwała ta świetna reakcja katolicka. Następca Ludwika I Maksymilian II, który był sam uczniem filozofa Schellinga, uznał za stosowne powierzać katedry uniwersyteckie znakomitościom protestanckim i liberalnym, takim, jak Sybel i inni otwarci wrogowie katolicyzmu. Na nieszczęście udało się aż nadto tym nowym przybyszom zdyskredytować naukę katolicką przez swe teorie naukowe i polityczne wichrzenia, i zatrzeć w znacznej liczbie swych uczniów wszelkie uczucia patriotyczne bawarskie. Stolica Święta pojęła dobrze sytuację, gdy odmówiła zatwierdzenia swego zebraniu uczonych, przez Döllingera r. 1860 zwołanemu, a następne wypadki pokazały najlepiej jak słusznie sobie postąpiła. Konferencje dawane następnie przez teologa nadwornego w Odeonie monachijskim, były tylko zapowiedzią następstw, jakie się objawiły w Janusie, w Listach z Soboru, a wreszcie w smutnym upadku starca.

Sobór Watykański z Papieżem Piusem IX.

Sobór Watykański przyniósł w samą porę lekarstwo na rany grożące już gangreną. Skoro chory tak bardzo w tym czasie krzyczał, znak to był niezawodny, że była rzeczywiście rana. Mimo wszystkich krzyków i głosów przerażenia Duch Święty mówiąc przez jednozgodność Ojców Kościoła na Soborze zebranych uznał to za potrzebne dla katolickiego świata, a konieczne dla Niemiec, aby prąd zniszczeniem grożący, a bardzo już silny pohamować przez ogłoszenie nieomylności nauczycielskiego urzędu papieża, naznaczając tym sposobem w Jego uchwałach i wyrokach właściwą granicę między rozumem a wiarą.

Było to dla nauki niemieckiej prawdziwe Hic Rhodus, hic salta. Toteż widzieliśmy, jak się koryfeusze racjonalizmu niemieckiego krzątali i skupiali, aby przywieść do skutku odstępstwa sztucznie wywołane. Wyrocznia monachijska dała się w końcu słyszeć, wymawiając z głębokim namaszczeniem owe słowa: "Tysiące kapłanów myśli podobnie jak ja". Nastała między naukowymi powagami chwila milczenia, skoro garstka profesorów zawotowała na korzyść wolnego badania protestanckiego, zaprzeczając tym sposobem nieomylności Kościoła.

Ojcowie Soboru po dokonaniu wielkiego dzieła mogli już wtedy odpocząć. Niesforna bowiem nauka zrobiła już ze swej strony koniecznym to, co mieniła być nie na czasie. Salutem ex inimicis.

Cóżby się było stało, gdyby Sobór spełniając oczekiwania nieprzyjaciół swoich był zawiesił swój ostateczny wyrok? Przerażenie, jakie sama bojaźń możliwego orzeczenia zrządziła w obozie naukowych powag, dowodzi dostatecznie, że wiedziano dobrze, iż lud chrześcijański, tj. sumienie publiczne, przywiązuje pewną wagę do tego zaszczytnego przywileju papieskiego. Przebiegła chytrość nie miała jeszcze czasu zniweczyć w masach tej powszechnej tradycyjnej wiary. Ileż to jeszcze było adresów do podpisania, ile intryg, ile efektownych sztuczek, ażeby ten wielki wyrok w zawieszeniu utrzymać!

Skoro tenże stał się już czynem dokonanym, jeszcze tylko marodery ginterianizmu, hermezjanizmu i febronianizmu wznosili sztandar rokoszu przeciw uchwale powszechnego Kościoła w ślad za bożyszczem monachijskim. Baltzer, Elwenich, Hilgers, wszyscy trzej dawni uczniowie Hermesa; Knoodt, Reinkens i kilku z ich kolegów w Bonn i we Wrocławiu, przejęci zasadami Güntera; Michelis, Friedrich i kilku innych profesorów z Bonn dowiedli samą opozycją swoją, że już przed odstępstwem swoim nie wierzyli wcale nawet w nieomylność Kościoła w ogóle. Ci starzy nie zdołali jeszcze odszukać swej metryki chrztu w archiwach starych czasów i dlatego zmuszeni byli w tym trudnym położeniu zlać w jeden wspólny amalgam religie moskiewską, anglikańską i protestancką, których średnia proporcjonalna, dotąd jeszcze ilość nieznajoma, nazywać się będzie "starokatolicką".

Bez orzeczenia dogmatu nieomylności papieża nauczającego ex cathedra musiałyby Niemcy popaść w zamęt pojęć, któryby doprowadził do schizmy nierównie powszechniejszej, niż ta, jaką mały Kościół janistowski (Janusa) zdołał utworzyć. Bez Soboru wszystkie systematy filozoficzno-teologiczne uznałyby tę zasadę, że posłuszeństwo grzecznościowe wystarcza, a odwołanie się do przyszłego Soboru dałoby im dosyć czasu do przebierania w doktrynach, do zatruwania obyczajów i tłumienia uczuć religijnych między masami ludności.

Wieża Babel. Mistrz Bedforda.

Bez powagi Kościoła powszechnego, orzekającego o piastunie nieomylności józefinizm i teorie febroniańskie odżyłyby na powrót w Niemczech, a we Francji gallikanizm i ateizm racjonalistyczny popierane przez monopol rządowy już by nie miały więcej żadnej przeciwwagi; hermezjanizm i ginterianizm powstałyby z grobu i przyczyniłyby się do religijnej i naukowej wieży Babel, znanej już pod nazwą mgły niemieckiej.

Dzięki Bogu głos Soboru zdołał rozgraniczyć od siebie dwa obozy przeciwne, stawiając dla synów Kościoła przegrody, których mężowie nauki przekraczać nie mogą. Odtąd państwo niemieckie będzie miało katolików, będzie miało swą naukę. Co do nas, mniemamy, że obecne prześladowanie uprząta tylko wszelkie przeszkody do przyszłej restauracji państwa według zasad Syllabusa i uchwał ostatniego Soboru. Żelazo prześladowców kopie fundamenta pod gmach przyszłej wolności religijnej.

Encyklika "Quanta cura" i "Syllabus" Papieża Piusa IX

–––––––––––

Artykuł z czasopisma "Przegląd Lwowski", Rok piąty. 1875. Tom X. Wydawca i Redaktor X. Edward Podolski. Lwów. NAKŁADEM REDAKCJI. 1875, ss. 606-608. (1)

(Pisownię i słownictwo nieznacznie uwspółcześniono; ilustracje od red. Ultra montes).

Przypisy:

(1) Por. 1) Uchwały i wyroki Świętego Soboru Watykańskiego za Piusa IX 1869-1870 zebranego krótko wyjaśnione, wraz z obszernym a prostym wykładem artykułu Wiary "O nieomylnym nauczycielstwie Rzymskiego Papieża" przez X. Dra Józefa Krukowskiego, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego.

2) Ks. Franciszek Hettinger, Nieomylność Papieża.

3) a) Mały katechizm o Nieomylności Najwyższego Pasterza. b) Mały katechizm o Syllabusie.

4) O. Jan Jakub Scheffmacher SI, Katechizm polemiczny czyli Wykład nauk wiary chrześcijańskiej przez zwolenników Lutra, Kalwina i innych z nimi spokrewnionych, zaprzeczanych lub przekształcanych.

5) Ks. dr Maciej Sieniatycki, a) Apologetyka czyli dogmatyka fundamentalna. b) Zarys dogmatyki katolickiej. c) System modernistów. d) Modernistyczny Neokościół. e) Problem istnienia Boga. f) Dogmatyka katolicka. Podręcznik szkolny. g) Główne zasady etyki Kanta a etyka chrześcijańska. h) Modernizm w książce polskiej.