Zwrot do filozofii scholastycznej i książka księdza Franciszka Kautnego. "Przegląd Lwowski".

Zwrot do filozofii scholastycznej i książka ks. Franciszka Kautnego SI (1)

KS. EDWARD PODOLSKI

––––––

Od czasu kiedy filozofię scholastyczną z publicznych szkół wyrugowano, umysł ludzki przebiec musiał wszystkie sfery najmonstrualniejszych błędów i na tory pogańskich filozofów wrócić. Starożytnych pogańskich filozofów panteizm, kwietyzm i materializm w nową przyobleczone formę słowa owładnęły na nowo ster tej bogom, jak mówili owi mędrcy, właściwej nauki. Z żelaznych karbów surowej logiki wybiegła myśl ludzka, "wyswobodzona z objęć Kościoła", że użyjemy tutaj wyrażenia p. Szujskiego, zejść musiała jak błędnica jaka na manowce chorobliwych rozumowań, aby wytworzyć w dziedzinie badań filozoficznych ową ciemnicę, w której wszelka powaga i prawa logiki aberracjom miejsca ustępować muszą. A jednak filozofia tego rodzaju, niemałego używała powodzenia. Jak turecki derwisz, szalonym tańcem zakręca głowy przypatrujących mu się osób, tak i ona odurzała umysły nagromadzoną frazeologią i zuchwałą sofistyką. Po wypowiedzeniu dopiero ostatniego słowa, otworzyła oczy ludziom. Stało się to wonczas, kiedy materię uznała za Boga, namiętności za rozum i prawo, a pochodzenie człowieka od małpy za najwyższą dla niego chwałę – kiedy się nazwała filozofią pozytywną!

Od tej chwili rozpoczyna się zwrot umysłów do prawdziwej, bo chrześcijańskiej filozofii. Pierwszorzędne umysły, jak Wiseman, Ventura, Perrone, Franzelin, O. Felix i dzisiejszy prymas Belgii, gorąco popierali wprowadzenie w wykładach filozoficznych systemata scholastyczne. We Francji, Belgii, Anglii i Włoszech po dwu wiekach wygnania, powrócił ten książę filozofii zająć należne sobie miejsce na katedrach kilku uniwersytetów i w szkołach pod zarządem Biskupów zostających.

Zwrot ten rozumny wielce, poparty najwyższą na ziemi powagą (2), przeszedł i do Niemiec. Głęboki myśliciel O. Kleutgen kilkotomowym dziełem swoim (3) pod tytułem: "Obrona i wykład filozofii scholastycznej", wielce się także do tego przyczynił. U nas jednak nie znalazła scholastyka dzisiaj uprawiaczy. W zakładach nawet duchownych, nie znano jej zupełnie, lub jeśli jakie miano o niej wyobrażenie, to najpotworniejsze zazwyczaj. Wreszcie nie mieliśmy do szkolnych tego rodzaju wykładów, żadnego w literaturze naszej podręcznika; pierwszy dopiero, jeśli się nie mylimy, jest Propedeutyka filozoficzna, przez ks. Kautnego prowincjała OO. Jezuitów, napisana. Niemałą zasługę położył w filozoficznym dziale naszej literatury czcigodny autor, że się przed trudnością spolszczenia terminologii scholastycznej nie cofnął i że uniknął wprowadzenia cudaczych słów, jak ongi Trentowski. Książka ta, owoc sumiennej pracy od kompetentniejszych od nas mężów ocenioną niezawodnie zostanie. My poprzestajemy na tych kilku słowach, zalecając ją gorąco wszystkim młodym przyjaciołom mądrości. Jeśli gdzie, to przede wszystkim w rękach seminaryjskiej duchownej młodzieży powinna się znajdować.

––––––––

Artykuł z "Przeglądu Lwowskiego", Rok drugi (1872). Tom III. (Wydawca i Redaktor X. Edward Podolski). Lwów 1872, ss. 210-211. (a)

(Pisownię nieznacznie uwspółcześniono).

Przypisy:

(1) Propedeutyka filozoficzna oparta na prawdziwych zasadach. Kraków, w drukarni "Czasu" 1871.

(2) Ojciec Święty, Pius IX potępił następujące zdanie: "Methodus et principia quibus antiqui Doctores Scholastici Theologiam excoluerunt, temporum nostrorum necessitatibus scientiarumque progressui minime congruunt" (Syllabus § II. Rationalismus moderatus, XIII).

(3) La Philosophie Scholastique exposé et défendu – par le B. P. Kleutgen de la Compagnié de Jesus – traduit par de R. P. Constant Sierp, Paris 1868.

(a) Por. 1) Ks. Franciszek Kautny SI, Propedeutyka filozoficzna oparta na prawdziwych zasadach.

2) Ks. Marian Morawski SI, a) Filozofia i jej zadanie. (Wydanie trzecie). b) Kilka słów o książce "Filozofia i jej zadanie". (Polemika z ks. Stefanem Pawlickim CR). c) Narodowość wobec filozofii i wobec chrystianizmu. d) Asemityzm. Kwestia żydowska wobec chrześcijańskiej etyki.

3) Ks. Jakub Balmes, a) O sposobie osiągnienia prawdy. Filozofia praktyczna. b) Katolicyzm i protestantyzm w stosunku do cywilizacji europejskiej.

4) Ks. Antoni Langer SI, a) Św. Tomasz z Akwinu i dzisiejsza filozofia. b) Pojęcie o Bogu w chrześcijaństwie i u filozofów. c) Kardynał Jan Chrzciciel Franzelin, i jego znaczenie w katolickiej nauce.

5) F. J. Holzwarth, Życie umysłowe w Wiekach Średnich: a) Filozofia scholastyczna. b) Scholastyka w IX wieku. Eriugena. Nominaliści i realiści. Anzelm. Abelard. Scholastycy wieku XII. c) Filozofia u Arabów. d) Żydzi. e) Wielcy scholastycy XIII wieku. f) Uniwersytety.

6) Ks. Władysław Michał Dębicki, a) Albert Stöckl (historyk filozofii i apologeta). b) Wielkie bankructwo umysłowe. Rzecz o nowoczesnym skrajnym sceptycyzmie naukowo-filozoficznym. c) Wariacko-zbójecka filozofia (Fr. Nietzsche).

7) Ks. Franciszek Gabryl, Polska filozofia religijna w wieku XIX. Ks. Stanisław Chołoniewski (1792 – 1846).

8) Bp Michał Nowodworski, a) Wiara i rozum. b) Chrystianizm i materializm.

9) Ks. Tilmann Pesch SI, Chrześcijańska filozofia życia.

10) Recenzja W obronie metafizyki Mścisława Wartenberga.

11) Sac. J. Peemans, Synopsis theoriae philosophicae ex SS. Patribus.

12) Ks. Wiktor Cathrein SI, Katolicki pogląd na świat.

13) Ks. Franciszek Kwiatkowski SI, Filozofia wieczysta w zarysie.

(Przyp. od red. Ultra montes).

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: