Kościół a herezja. Ks. Ignacy Grabowski. Postępowanie inkwizycyjne przeciw heretykom w średniowieczu. Inkwizycja kościelna.

Św. Jan Kapistran, inkwizytor.

POSTĘPOWANIE INKWIZYCYJNE PRZECIW HERETYKOM W ŚREDNIOWIECZU

KOŚCIÓŁ A HEREZJA

KS. IGNACY GRABOWSKI

Chrystus dał Kościołowi depozyt wiary, by go nieskazitelnie przechowywał, strzegł przed błędami, wyjaśniał wątpliwości i szerzył jej znajomość. Idąc tedy nauczajcie wszystkie narody... – mówi Chrystus – nauczając je chować wszystko com wam kolwiek przykazał (Mt. 28, 19. 20). Kościół wierny swemu powołaniu od samego początku spełnia posłannictwo nauczycielskie i powagą Chrystusa chroni naukę sobie zwierzoną przed fałszywymi nauczycielami: są niektórzy – głosi Apostoł – co was trwożą i chcą wywrócić Ewangelię Chrystusową (Gal. 1, 7; por. I Tym. 6, 20). Św. Jan ostrzega wiernych: Jeśli kto przychodzi do was, a tej nauki nie przynosi, nie przyjmujcie go do domu (II Jan 10). Św. Paweł głosi: człowieka heretyka strzeż się (Tyt. 3, 10). Apostołowie piętnują fałszywych proroków, a winnych skazują na kary duchowe i materialne i niweczą ich burzycielskie zamiary. Ja wprawdzie nieobecny ciałem, – mówi Apostoł – ale obecny duchem, już jakby obecny osądziłem tego, który tak uczynił (I Kor. 5, 3; por. I Tym. 1, 20). Apostoł też zapowiada, że i w przyszłości powstaną fałszywi nauczyciele: Duch jawnie powiada, iż w ostateczne czasy odstąpią niektórzy od wiary, przystając do duchów obłędliwych i nauk czartowskich (I Tym. 4, 1) i dlatego zachęca zwierzchników Kościoła do czujności: Pilnujcie sami siebie i wszystkiej trzody, nad którą was Duch Święty postanowił biskupami, abyście rządzili Kościołem Bożym, który nabył krwią swoją (Dz. Ap. 20, 28). Zwierzchnicy kościelni rządy swe sprawują powagą Chrystusa: Zamiast Chrystusa tedy poselstwo sprawujemy, jakby Bóg przez nas napominał (II Kor. 5, 20). Obowiązek ten obrony wiary przechodzi na następców Apostołów tj. na biskupów, oraz na kapłanów.

Słowa prorocze Apostoła spełniły się, albowiem w ciągu wieków powstawało wielu fałszywych nauczycieli, siejących błędy kąkolu w winnicy Chrystusowej. Błędy te jednak pod czujnym okiem zwierzchników Kościoła pierzchały tak, że o wielu z nich obecnie pozostało jedynie wspomnienie historyczne. Błędy heretyckie zostały potępione przez Stolicę Apostolską i przez Sobory powszechne, oraz przez Synody partykularne, tak np. na Soborze Nicejskim r. 325 została potępiona nauka Ariusza; na Soborze Efeskim r. 431 – Nestoriusza; na Chalcedońskim r. 451 – Eutychesa; na Konstantynopolitańskim III r. 681 – monoteletów; na Nicejskim II r. 787 – obrazoburców; na Soborach Lateraneńskich r. 1179, 1215 wiele błędów zostało napiętnowanych i potępionych. Synod w Quierzy r. 849 potępia Gottschalka, który głosił błędną naukę o przeznaczeniu. Pisma jego zostały skazane na spalenie, on został pozbawiony praw i przywilejów kapłańskich, skazany na chłostę i wtrącony do więzienia (1).

Skazywano heretyków z zachowaniem wielu formalności. Oskarżony miał też sposobność obrony. Oskarżonych o herezję starano się naprzód przekonać o błędach i sprowadzić na drogę prawdy. Kościół stopniowo postępuje: naprzód stosuje środki łagodne, wpływa na poprawę, a nakłada kary dopiero wówczas, gdy łagodne środki okazały się bezskuteczne (2). Kogo nie poprawia nauka, niech kara odstraszy – mówi Marcin V (Inter cunctas, 1418). Papież Leon I każe biskupom czuwać i śledzić heretyków i grozi im sądem Bożym, gdy nie będą spełniać swego zadania – obrony wiary świętej. Wszyscy wierni winni donosić kapłanom o heretykach. Przeciw heretykom bowiem cały świat zbrojnie może powstać (3).

(...)

–––––––––––

Ks. Ignacy Grabowski, Postępowanie inkwizycyjne przeciw heretykom w średniowieczu. Warszawa. Rok 1937. (Odbitka z "Głosu Kapłańskiego"), ss. 3-4. (Początek Rozdziału I. Kościół a herezja). (a)

(Pisownię i słownictwo nieznacznie uwspółcześniono; ilustracje od red. Ultra montes).

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Pozwolenie Władzy Duchownej:

Nr. 2596

IMPRIMATUR.

Varsaviae, die 15 Maii 1937 anni

Consiliarius Curiae

Canonicus Metropolitanus

Dr. A. Fajęcki

Notarius

Dr. Th. Kaułbersz.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Przypisy:

(1) Mansi, Amplissima Collectio, 14, 919; Mig. P. L. 115, 1402.

(2) S. Augustinus, Epistola ad Donatum, M. 33, 366: "Unde ex occasione terribilium iudicum ac legum, ne in aeterni iudicii poenas incidant, corrigi eos cupimus non necari... Sic igitur eorum peccata compesce, ut sint quos poeniteat peccasse".

(3) Leo I, In consortium, 444.

(a) Por. 1) Ks. Ignacy Grabowski, Prawo kanoniczne. O występkach przeciw wierze i jedności kościelnej.

2) Papież Urban VIII, Papież Benedykt XIV, Wyznanie Wiary dla chrześcijan wschodnich (Professio Fidei Orientalibus praescripta).

3) Kongregacja Św. Inkwizycji, Wyznanie Wiary dla heretyków przechodzących na łono Kościoła katolickiego.

4) Ks. Adolf Tanquerey, O herezji.

5) Ks. Jules Didiot, a) Herezja. b) Mały traktat o Kościele (wraz z odpowiedziami na zarzuty adwersarzy). c) Msza święta. d) Niepokalane Poczęcie. e) Męczeństwo. f) Dusza kobiety.