Savonarola

KS. ALEKSANDER FAJĘCKI

Savonarola Hieronim, urodził się 1452 r. w Ferrarze, we Włoszech. Ojciec chciał go widzieć lekarzem i w tym celu po przygotowaniu domowym wysłał go na studia do Bolonii. Ale Savonarola już w 22 roku życia, nie dokończywszy studiów, zapalony przez czytanie pism prorockich i słowami pewnego kaznodziei, porzuca niemiły mu świat i wstępuje do Dominikanów. Z zapałem oddał się nowemu trybowi życia, zaparciem budząc ogólny podziw. W 1482 r. przybył po raz pierwszy do Florencji, ale tu na razie nie zyskał sobie sympatii. 1485 r. został stąd odwołany i przeznaczony na profesora Pisma św. do Brescii.

W 1489 r. przybył powtórnie do Florencji i tu już na stałe zamieszkał w klasztorze św. Marka. Teraz dał się poznać szerszym masom ludności, jako pisarz a zwłaszcza jako natchniony kaznodzieja, przypisujący sobie posłannictwo proroka Bożego, i zyskał od razu ogromny wpływ. To rychło zauważył ówczesny rządca Florencji, Wawrzyniec Medyceusz, znany polityk i mecenas sztuk. Ale Savonarola nie liczył się z nim zupełnie, nawet występował surowo przeciw jego rządom. W mowach swoich nie pominął i duchowieństwa. Dzięki Savonaroli utworzono nową kongregację dominikańską w Toskanii, w której pierwotna reguła miała być zachowana z całą surowością. Generałem nowej kongregacji został Savonarola. Ale, na nieszczęście, dalszej działalności Savonarola nie ograniczył do sfery kościelnej; dał się uwieść partii politycznej, przeciwnej Medyceuszom, zamienił się na przywódcę politycznego (1) i skoro Karol VIII, król francuski zjawił się pod Florencją 1494 r., Savonarola na czele poselstwa przyjął go jako wysłańca Bożego.

We Florencji upadają rządy Medyceuszów, a za radą Savonaroli nastają nowe rządy teokratyczno-demokratyczne. Królem jest Chrystus, namiestnikiem – lud. Ten z pośród siebie wybiera mężów, którzy stanowią Wielką Radę. Tej konstytucji sub peccato trzeba bronić, a kto by się jej sprzeciwiał, winien jest śmierci. Co dotyczy poddanych nowego państwa, ci winni się przejąć duchem Starego i Nowego Testamentu i odrodzić się w wierze. Dla ustalenia nowego porządku Savonarola organizował stowarzyszenia młodzieńców (2), którzy, obchodząc ulice miasta, zabierali przechodniom kosztowności i takowe po pewnym czasie na placu publicznym były palone. Taki stan przejściowy nie mógł się długo utrzymać. Utworzyła się reakcja na czele z Medyceuszami. A i papież Aleksander VI (3) występuje do akcji, wzywając Savonarolę "w imię świętego posłuszeństwa", by przybył do Rzymu i wytłumaczył się z przypisywanych sobie objawień. Ten wszakże, wymawiając się słabością zdrowia, nie pojechał, za co od prawienia kazań został zasuspendowany. To go wyprowadziło z równowagi. Poddał się co prawda papieżowi, choć niewyraźnie, ale z drugiej strony słuchając Signorii, rozpoczął prawić obelżywe dla papieża kazania, za co dotknęła go ekskomunika. Nie uznał już tej cenzury, owszem w Liście do panujących chrześcijańskich domagał się soboru powszechnego przeciwko niegodnemu papieżowi, który zagroził Florencji interdyktem. Savonarola już teraz nic zrobić nie mógł, Signoria też wzbroniła mu spełniania obowiązków. Nie powiodła się próba ognia, do której dał się wciągnąć. Napadnięto na klasztor św. Marka i tam Savonarolę wraz z dwoma Dominikanami schwytano. Stawieni na sąd zostali skazani na śmierć przez powieszenie. Przed wykonaniem wyroku wyspowiadali się, komunikowali i otrzymali od papieża odpust zupełny, który z wdzięcznością przyjęli. Ciała ich po dokonanej egzekucji spalono i wrzucono do Arno (23 maja 1498 r.).

O prawomyślność Savonaroli powstały bardzo liczne spory (4). To pewne, że Savonarola katolikiem był zawsze, pałał miłością Kościoła, dążył do odnowienia ducha, tylko, że w przeprowadzaniu swojej reformy nie liczył się z powagą i Głową Kościoła. Niektórzy błędnie uważają go za męczennika, iż rzekomo cierpiał za odrzucanie jakoby niesłusznych praw kościelnych i że nie zawsze z miłosierdziem i miłością z nim się obchodzono. Ale na upór trzeba było jakichś środków. Niesłusznym jest również zdanie protestanckich historyków, jakoby Savonarola był poprzednikiem Lutra. Ten bowiem, to mnich upadły, fałszerz wiary, a Savonarola do Kościoła przywiązany był zawsze i prymatu papieża bronił. Z biegiem czasu te różne braki w życiu Savonaroli zatuszowały się i zaczęto na niego patrzeć jako na epigona reformy kościelnej w dobrym duchu.

Z dzieł Savonaroli znane jeszcze: Poezje, wyd. Rians, Flor. 1847; Compendium revelationum, tamże, z 1495; Trattato circa il Reggimento di Firenze, ed. Rians, 1848; Triumphus Crucis de fidei veritate, Venetiae 1517; Wykaz dzieł Savonaroli, vide Olschki, Biblioteca Savonaroliana, Flor. 1898.

Literatura: Biografia Savonaroli u Ranke'go w Histor. biogr. Studien, 1877; Glossner, Savonarola als Apologet und Philosoph, 1898; Giorgetti et Benetti, Il Savonarola e la critica tedesca, Florenziae 1900; Ouarto centenario della morte di Fra Girolamo Savonarola, Periodico ill., Florenziae 1898; Villari, La storia di Girolamo Savonarola e dei suoi tempi, Firenze 1888, 2 vol.; Sickinger, Savonarola, eine hist. Studie, Würzburg 1877; G. Bayonne, Etude sur J. Savonarole d'après des nouveau documents, Paris 1872; Capelli, Fra Girolamo Savonarola e notizie intorno il suo tempo, Modenae 1869; przeciwko nadmiernie surowemu zdaniu o Savonaroli historyka Pastora w jego Geschichte der Päpste por. Luotto, Il vero Savonarola e il Savonarola di Pastor, Firenze 1897; Krotoski, Savonarola w świetle najnowszych badań, Kraków 1899; Gherardi, Nuovi documenti e studi a Girolamo Savonarola, 2 ed., Firenze 1887; Procter, Il domenicano Savonarola e la riforma, Milano 1897; A. Darowski, "Biblioteka Warszawska", lipiec 1898; Schnitzer, Quellen u. Forsch. zur Gesch. Sav., Lep. 1910; Saitschik, Ludzie i sztuka Odrodzenia Włoskiego, tłum. M. Kreczkowskiego; Riesch, w "Kirchliches Handlexicon" Buchbergera, zesz. 43. (a)

Ks. Aleksander Fajęcki

–––––––––––

Artykuł z: "Podręczna Encyklopedia Kościelna" opracowana pod kierunkiem ks. ks. Józefa i Romana Archutowskich, Aleks. Fajęckiego, Jana Niedzielskiego, Antoniego i Adama Szymańskich, Andrzeja Wyrzykowskiego i redaktora ks. D-ra Zygmunta Chełmickiego. S. Tom XXXV–XXXVI. Warszawa 1912. Za pozwoleniem władzy duchownej, ss. 81-82 (hasło: Savonarola Hieronim). WYDAWNICTWO BIBLIOTEKI DZIEŁ CHRZEŚCIJAŃSKICH.

(Pisownię i słownictwo nieznacznie uwspółcześniono).

Przypisy:

(1) Por. "Przegląd Katolicki", 1875, 465, art. Savonarola i jego nowi biografowie.

(2) Por. F. Duruy, Histoire des temps modernes, Paris 1887, ed. XI, p. 70.

(3) Por. "Podręczna Encyklopedia Kościelna", t. I, str. 121.

(4) Por. L. Pastor, Zur Verurtheilung Savonarolas, Freiburg 1898.

(a) Por. Fra Girolamo Savonarola OP, 1. Regulae quaedam brevissimae. 2. Triumphus Crucis, sive De veritate Fidei. IV. 7. Mahumetanorum sectam omni ratione carere. 3. Il Trionfo della Croce. IV. 7. Che la setta de’ Maomettani è tutta irrazionabile. 4. Tryumf Krzyża, czyli O prawdzie Wiary. IV. 7. Kompletna irracjonalność mahometańskiej sekty. 5. The Triumph of the Cross. IV. 7. The Utter Irrationality of the Mahometan Religion. 6. Le Triomphe de la Croix. IV. 7. Que la secte des mahométans est toute déraisonnable. (Przyp. red. Ultra montes).

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: