O NAŚLADOWANIU

JEZUSA CHRYSTUSA

KSIĄG CZWORO

TOMASZ À KEMPIS

––––––––

LIBER TERTIUS

De interna consolatione

KSIĘGA TRZECIA

O wewnętrznym pocieszeniu

––––––

CAPUT LIV.

De diversis motibus naturae et gratiae

ROZDZIAŁ LIV.

O przeciwnych poruszeniach natury i łaski (1)

1. Fili, diligenter adverte motus naturae et gratiae, quia valde contrarie et subtiliter moventur, et vix, nisi a spirituali et intime illuminato homine discernuntur. Omnes quidem bonum appetunt, et aliquid boni in suis dictis vel factis praetendunt; ideo sub specie boni multi falluntur. – Natura callida est, et multos trahit, illaqueat et decipit, et se semper pro fine habet: sed gratia simpliciter ambulat, ab omni specie mala declinat, fallacias non praetendit, et omnia pure propter Deum agit, in quo et finaliter requiescit.

1. Chrystus. Synu, rozważaj pilnie rozmaite poruszenia Natury i Łaski, które chociaż w istocie rzeczy są bardzo sobie przeciwne, jednakże częstokroć na pozór bardzo się mało od siebie różnią: tak dalece, że zaledwie duchowy i wewnętrznie oświecony człowiek rozeznać je może. Albowiem wszyscy pragną dobra, i wszyscy zamierzają sobie jakieś dobro w mowach lub w uczynkach swoich; dlatego to, pozór dobra, wielu omyla. – Natura chytra jest, i wielu przynęca, usidla i zwodzi, a siebie samą zawsze ma na celu. Łaska zaś postępuje w prostocie serca, wszelkiego złego unika, sideł nie zastawia, zwodniczymi pozorami nie łudzi, i wszystko czyni jedynie dla Boga, w którym, jako w ostatecznym końcu swoim spoczywa.

2. Natura invite vult mori, nec premi, nec superari vult, nec subesse, nec sponte subjugari: gratia vero studet mortificationi propriae, resistit sensualitati, quaerit subjici, appetit vinci, nec propria vult libertate fungi; sub disciplina amat teneri, nec alicui cupit dominari, sed sub Deo semper vivere, stare et esse; atque propter Deum omni humanae creaturae humiliter parata est inclinari. – Natura pro suo commodo laborat, et quid lucri ex alio sibi proveniat, attendit: gratia autem, non quid sibi utile et commodum sit, sed quod multis proficiat, magis considerat. – Natura libenter honorem et reverentiam accipit: gratia vero omnem honorem et gloriam Deo fideliter attribuit.

2. Natura nie chce umartwiać się, nie chce być krępowaną, uciśnioną, podwładną i samowolnie ujarzmić się nie daje. Łaska zaś chce, aby się umartwiać, opiera się zmysłowości, szuka jarzma, pragnie być zwyciężoną, i nie pożąda własnej wolności; lubi podlegać, nie chce nad nikim panować, lecz pragnie zawsze żyć, istnieć i trwać pod władzą Boga, i wszelkiemu ludzkiemu stworzeniu, dla Boga poddać się gotowa (2). – Natura pracuje tylko ku swojej wygodzie, a jeszcze i z drugich zyski ciągnąć rada. Łaska zaś, nie na to, co dla niej dogodnym, lecz bardziej zważa na to, co może być z pożytkiem wielu. – Natura chętnie przyjmuje cześć i poważanie. Łaska zaś wszelką cześć i chwałę wiernie przyznaje i oddaje Bogu.

3. Natura confusionem timet et contemptum: gratia autem gaudet pro nomine Jesu pati contumeliam. – Natura otium amat et quietem corporalem; gratia vero vacua esse non potest, sed libenter amplectitur laborem. – Natura quaerit habere curiosa et pulchra, abhorret vilia et grossa: gratia vero simplicibus delectatur et humilibus, aspera non aspernatur, nec vetustis refugit indui pannis. – Natura respicit temporalia, gaudet ad lucra terrena, tristatur de damno, irritatur levi injuriae verbo: sed gratia attendit aeterna, non inhaeret temporalibus, nec in perditione rerum turbatur, neque verbis durioribus acerbatur, quia thesaurum suum et gaudium in coelo, ubi nil perit, constituit.

3. Natura obawia się zawstydzenia i wzgardy. Łaska zaś raduje się, iż się stała godną dla Imienia Jezusowego zelżywość cierpieć (3). – Natura lubi próżnowanie i spoczynek cielesny. Łaska zaś bezczynną być nie może, lecz chętnie ima się pracy. – Natura rada by mieć wszystko osobliwe i wykwintne, a brzydzi się tym, co jest pospolite i skromne. Łaska zaś podoba sobie w tym, co jest ubogie i proste, nie wzdryga się na to, co jest przykrym i cierpkim, lichym łachmanem odziać się gotowa. – Natura ogląda się na rzeczy doczesne, raduje się zyskiem, a smuci się szkodą, i oburza się na słowo najlżejszej obrazy. Łaska zaś zmierza tylko do rzeczy wiecznych, nie przywiązuje się do rzeczy doczesnych, ani się ich utratą frasuje, ani się obraża twardymi słowy; bo skarb swój i wesele swoje położyła w Niebie; a tam nic nie zginie.

4. Natura cupida est, et libentius accipit quam donat, amat propria et privata: gratia autem pia est et communis, vitat singularia, contentatur paucis, beatius dare judicat quam accipere. – Natura inclinat ad creaturas, ad carnem propriam, ad vanitates et discursus: sed gratia trahit ad Deum et ad virtutes, renuntiat creaturis, fugit mundum, odit carnis desideria, restringit evagationes, erubescit in publico apparere. – Natura libenter aliquod solatium habet externum, in quo delectetur ad sensum: sed gratia in solo Deo quaerit consolari, et in summo bono super omnia visibilia delectari.

4. Natura chciwa jest, chętniej bierze niż daje, i lubi to co jest własnym i osobistym. Łaska zaś jest litościwa, dla wszystkich wylana, sama na małym przestaje, i sądzi, że szczęśliwsza jest dawać, niżeli brać (4). – Natura ciągnie ku stworzeniom, ku cielesności, ku marnościom i ku roztargnieniom. Łaska zaś wznosi się ku Bogu, pobudza do cnoty, unika świata, odrywa się od stworzeń, nienawidzi żądz cielesnych, powściąga zbyteczne rozrywki i rumieni się, gdy na jaw wychodzi. – Natura rada by mieć jaką zewnętrzną pociechę, która by dogadzała zmysłom. Łaska zaś jedynie w Bogu szuka pociechy, i wznosząc się nad wszystko widome, w tym Najwyższym Dobru zakłada wszelką radość swoją.

5. Natura totum agit propter lucrum et commodum proprium, nihil gratis facere potest, sed aut aequale, aut melius, aut laudem vel favorem pro benefactis consequi sperat, et multum ponderari sua gesta et dona et dicta concupiscit. Gratia vero nil temporale quaerit, nec aliud praemium, quam Deum solum pro mercede postulat; nec amplius de temporalibus necessariis desiderat, nisi quantum haec sibi ad assecutionem aeternorum valeant deservire.

5. Natura wszystko czyni dla własnej korzyści i dogodności, nic darmo uczynić nie chce, a jeśli co dobrego czyni, to zawsze w nadziei czegoś równego albo lepszego, w nadziei pochwał lub względów; a zawsze pragnie, aby jej czyny i dary wielce cenione były. Łaska zaś nic doczesnego nie ma na celu, i za wszelką nagrodę i zapłatę, jedno samego Boga mieć pragnie; i tyle tylko dba o rzeczy doczesne, o ile do dostąpienia rzeczy wiecznych posłużyć mogą.

6. Natura gaudet de amicis multis et propinquis, gloriatur de nobili loco et ortu generis; arridet potentibus, blanditur divitibus, applaudit sibi similibus. Gratia autem et inimicos diligit, nec de amicorum turba extollitur, nec locum nec ortum natalium reputat, nisi virtus major ibi fuerit; favet magis pauperi quam diviti, compatitur plus innocenti quam potenti; congaudet veraci, non fallaci; exhortatur semper bonos meliora charismata aemulari, et Filio Dei per virtutes assimilari. – Natura de defectu et molestia cito conqueritur: gratia constanter fert inopiam.

6. Natura cieszy się z mnogiej liczby przyjaciół i krewnych, chełpi się z dostojnego miejsca, z wysokiego rodu; płaszczy się przed możnymi, pochlebia bogatym, i poklaskuje podobnym sobie. Łaska zaś nawet nieprzyjaciół kocha, nie pyszni się wielką liczbą przyjaciół, i nie ceni ani dostojnego miejsca, ani wysokiego rodu, jeśli go nie uzacniają wysokie cnoty. Sprzyja więcej ubogiemu jak bogatemu, więcej niewinnemu jak potężnemu, więcej szczeremu jak obłudnemu. Dobrych zaś, zawsze ku temu zagrzewa, aby pragnęli coraz lepszych darów (5), aby przez cnoty stawali się coraz bardziej podobnymi Synowi Bożemu. – Natura na dolegliwości i niedostatek prędko się uskarża. Łaska zaś stałym umysłem nędzę i ubóstwo znosi.

7. Natura omnia ad se reflectit, pro se certat et arguit: gratia autem ad Deum cuncta reducit, unde originaliter emanant; nihil boni sibi adscribit, nec arroganter praesumit; non contendit, nec suam sententiam aliis praefert, sed in omni sensu et intellectu, aeternae sapientiae ac divino examini se submittit. – Natura appetit scire secreta et nova audire; vult exterius apparere et multa per sensus experiri; desiderat agnosci et agere, unde laus et admiratio procedit. Sed gratia non curat nova nec curiosa percipere, quia totum hoc de vetustate corruptionis est ortum, cum nihil novum et durabile sit super terram. Docet itaque sensus restringere, vanam complacentiam et ostentationem devitare, laudanda et digne miranda humiliter abscondere, et de omni re et in omni scientia utilitatis fructum atque Dei laudem et honorem quaerere. Non vult se nec sua praedicari, sed Deum in donis suis optat benedici, qui cuncta ex mera caritate largitur.

7. Natura wszystko odnosi do siebie, za siebie tylko spiera się i walczy. Łaska zaś wszystko odnosi do Boga, który jest początkiem wszystkiego; Łaska nic dobrego nie przypisuje sobie, zuchwale nie uprzedza się o sobie, nie spiera się, swojego zdania nie przenosi nad cudze; lecz w każdym zdaniu i rozumieniu poddaje się światłu i mądrości wiekuistej i sądowi Boga. – Natura rada by znać skrytości i nowości słyszeć; chce wiele doświadczać zmysłami i zewnętrznie błyszczeć; pragnie być widzianą, i czyni wszystko dla znaczenia i chwały. Łaska zaś nie dba o ciekawości i o nowości; bo to wszystko powstało ze starego zepsucia, bo nic nowego i trwałego nie masz na ziemi: A przeto uczy zmysły poskramiać, próżnej chluby i okazałości unikać, uczynki godne podziwienia i pochwały skromnością pokrywać, a w każdej rzeczy, w każdej umiejętności szukać pożytku duszy, tudzież czci i chwały Bożej. Nie chce żadnej pochwały dla siebie, lecz pragnie, aby za wszystkie dary błogosławiony był Bóg, który wszystko z czystej miłości szczodrą ręką daje.

8. Haec gratia supernaturale lumen et quoddam Dei speciale donum est, et proprie electorum signaculum et pignus salutis aeternae: quae hominem de terrenis ad coelestia amanda sustollit, et de carnali spiritualem efficit. Quanto igitur natura amplius premitur et vincitur, tanto major gratia infunditur; et quotidie novis visitationibus interior homo secundum imaginem Dei reformatur.

8. Łaska jest światłem nadprzyrodzonym, szczególnym darem Bożym, właściwą cechą wybranych, i zakładem wiecznego zbawienia: ona to odrywa człowieka od rzeczy ziemskich i wznosi aż do zamiłowania rzeczy Niebieskich, a zmysłowego w duchowego przemienia. A przeto im bardziej człowiek powściąga i zwycięża Naturę, tym Łaska obficiej na niego zlewać się będzie; i codziennym nawiedzaniem swoim naprawi go wewnątrz na obraz i podobieństwo Boże.

–––––––––––

Venerabilis Thomae a Kempis de Imitatione Christi libri quatuor. Praemissae sunt Orationes selectae et missae preces, nec non devotio viae crucis piissima. Editio stereotypa, accuratissime emendata. (Exemplar primum). Ratisbonae. Sumtibus G. Josephi Manz. 1854, pp. 258-264.

O naśladowaniu Jezusa Chrystusa ksiąg czworo, z łacińskiego przetłumaczył X. Alexander Jełowicki. Wydanie drugie. Poznań. Nakładem Księgarni Katolickiej. 1886, ss. 317-324.

Przypisy:

(1) Odczytaj w następnym Rozdziale ustępy od liczby 2 do liczby 3.

(2) I Piotr. II, 13.

(3) Dz. Ap. V, 41.

(4) Dz. Ap. XX, 35.

(5) I Kor. XII, 31.

Cracovia MMXV, Kraków 2015

Powrót do spisu treści
DE IMITATIONE CHRISTI
O naśladowaniu Chrystusa

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: