COMPENDIUM

THEOLOGIAE DOGMATICAE GENERALIS

 

P. PARTHENIUS MINGES OFM

 

DOCTOR SS. THEOL. ET PHILOS.

 

––––––––––

 

PARS V.

 

De fide ecclesiae catholicae

 

–––––––––

 

CAPUT IV.

 

De ordine inter fidem et rationem

 

––––––––

 

§ 17. Falsa systemata

 

–––––––

 

Modernismus

 

1. Modernismus est nomen complexus largi errorum, qui tempore novissimo a viris doctis catholicis, clericis et laicis, prolati sunt, et tam arcte inter se cohaerent, ut tamquam systema proprium designari possint et debeant. Hoc systema a nullo horum virorum totum excultum est; a nullo omnes hae theses erroneae defensae vel in unum compositae vel enumeratae sunt, sed aliae ab aliis, quatenus studia eorum specialia secum ferebant. Nam uni velut Alfred. Loisy incumbentes praesertim studiis biblicis errores imprimis quoad originem, indolem et interpretationem Scripturae statuerunt; alii velut Jos. Schnitzer et Minocchi versantes in studiis historiae dogmatum quoad hanc historiam speciatim peccant; alii velut Le Roy egressi sunt a principiis falsis philosophicis et ea ad veritates fidei adhibentes in fide quoad multa naufragi facti sunt; alii errores varios primo quoad quaestiones sociales et politicas exposuerunt, postea etiam quoad alia puncta (Romolo Murri; Fogazzaro in scriptis suis belletristicis (Il Santo) ideas suas falsas proposuit). Sed hi viri, etsi studiis valde diversis occupati erant, tamen omnes idem voluerunt et intenderunt, nempe conciliationem inter fidem vitamque catholicam et modernas ideas, modernam humanitatem, quae permagni aestimantur, quamvis anticatholicae, antichristianae, immo atheae sint. – Modernismus fundatur in principiis philosophicis, biblicis, historicis, quae praesertim in Germania et inter Protestantes orta et exculta sunt (philosophia Kantiana, hypercriticismus adhibitus ad res biblicas et historiam ecclesiae, praesertim historiam dogmatum), sed maxime viguit in terris aliis, speciatim in Gallia (Loisy, Le Roy, ephemerides: L'Enseignement biblique), in Italia (Minocchi, Rom. Murri, Fogazzaro, et ephemerides: Rinnovamento, Rivista storico-critica, Studi religiosi, Nova et Vetera; contra decisiones Pii X. modernistae italici statuere suum "Programma dei modernisti"); in Anglia Georg. Tyrrell, in Germania Jos. Schnitzer, Hugo Koch, ephemerides: Zwanzigstes (Neues) Jahrhundert. Etiam in America septentrionali invenimus similes ideas erroneas, praesertim in systemate, quod dicitur "Americanismus" (cfr. supra n. 473); hic antiquior est quam proprius Modernismus, praecursor quidam eius.

 

2. Ideae fundamentales. Hae sunt:

 

a) Agnosticismus, id est ignorantia, 'anti = intellectualismus. Homo impotens est cognoscendi essentiam rerum, cognoscit nonnisi phaenomena earum externa (Kant, Spencer, philosophia "als ob", "comme si"), sed nihil scire potest de rebus ipsis seu quid sint, immo an sint. Eo ipso non scimus, an vel quid Deus sit; existentia Dei naturaliter probari non potest; negantur omnia eiusmodi argumenta; negantur criteria probantia, Deum se revelasse, eo ipso miracula, prophetiae, revelatio positiva supernaturalis, demonstratio christiana et catholica, divinitas Iesu Christi, institutio divina ecclesiae et sacramentorum.

 

b) Immanentismus. Hic non est Immanentismus pantheisticus, etsi ei favet eumque facile producit, sed designat fontem, ex quo cognitio religiosa omnis hauritur. (Immanentismus theologicus). Quia intellectus et ratio incapaces sunt cognoscendarum rerum supersensibilium et eo ipso religiosarum et divinarum, recurritur ad sensum internum, affectus pios, rationem practicam, voluntatem (Kant, James, Bergson, Pragmatismus, Pietistae, Sentimentalismus etc.), ad desiderium naturale nobis innatum, quod Deum desiderat. Hoc desiderium per se est res nobis inconscia, quiescit quasi sopitum in anima nostra (sub-conscientia), sed excitatur et evigilat per facta extraordinaria sive naturalia sive historica per personas indole religiosa eximia praeditas etc. Haec cognitio oritur ergo ex homine, ex experientia interna, ex anima nostra ipsa ubi antea iam erat, et ideo dicitur immanens, immanentia vitalis (Immanentismus). Haec cognitio immanens sola est vera revelatio cum in ea et per eam Deus ad nos loquatur. Eo ipso reicitur omnis revelatio positiva, omnis cognitio et fides ex auditu, auctoritas divina Scripturae, Traditionis et ecclesiae. Ex reflexione mentis de his experientiis internis earumque compositione finguntur dogmata. Haec nullatenus innituntur auctoritati exteriori, sed nonnisi actionibus immanentibus et subiectivis, quatenus apud multos homines essentialiter eaedem sunt; statuuntur praesertim a conciliis. Hanc definitionem dogmatum prorsus alienam esse a doctrina catholica, immo eo ipso omnia dogmata tolli, manifestum est (cfr. supra n. 461).

 

c) Symbolismus. Veritates religiosae et dogmata fidei, quia nonnisi sunt commenta subiectiva, figmenta mentis humanae, eo ipso nihil aliud sunt nisi symbola harum experientiarum, sensuum affectuumque internorum, seu verba et formulae, quibus hae actiones internae exprimuntur. Summum sunt vehicula et adiumenta ad mutuam instructionem, ad exprimendas meas experientias personales, et ad cognoscendum, an etiam alii similia in se sentiant. Nihil vel minus interest, utrum sint propositiones verae an falsae, utrum sibi ipsae contradicant. Nullatenus homo obligatus est ad plenum et perpetuum consensum. Nam

 

d) Evolutionismus continuus admittendus est. Experientia religiosa interna, quam habet adolescens, non est eadem cum experientia viri vel senis; est alia in muliere, alia in genere masculino, alia in hoc populo, alia in alio; alia apud nationes barbaras, alia apud nationes literatas etc. Sicut non sunt veritates absolutae, sed dumtaxat relativae, ita etiam veritates religiosae; nam dependent ab homine ipso; experientiae internae et religiosae mutantur cum homine. Eo ipso nullum dogma, immo nulla religio constans est; nulla est prorsus falsa, nulla est omnino vera; omnes religiones inter se pariter validae sunt.

 

3. Ex hoc ipso elucescit, quam falsus Modernismus sit; est quasi collectio omnium errorum modernorum, vel saltem favet omnibus; nullum errorem excludere potest, nam omnis saltem relative verus est, quia experientiae religiosae in aliis prorsus aliae, immo inter se contrariae esse possunt. Modernismus est Naturalismus, quia et ipse reprobat omnem ordinem vere supernaturalem. Est Rationalismus, quia sicut hic nonnisi mentem humanam ut fontem veritatis et cognitionis admittit; sed is multo rationabilior est; nam postulat intellectionem logicam, concedit veritates absolutas et constantes; accipit naturalem cognitionem existentiae Dei, immortalitatis animae etc., quae veritates secundum Modernistas admittendae esse possunt, sed non admitti debent. Absque dubio non sunt Materialistae, sed secundum principia sua non eum reicere possunt, si experientia interna mihi dicit, nihil esse supersensibile. Pariter non sunt Pantheistae, sed aliqui eorum saltem ei appropinquant, et certe permulti homines huic errori adhaerent, nixi suae subiectivae menti, sensui, experientiae; aliqui velut Fogazzaro certe imbuti sunt ideis Rosminianis, et hae ad Pantheismum ducunt. Modernistae loquuntur quidem de arte vere critica, de methodo historico = critica, sed revera ipsi procedunt valde incritice; non sequuntur artem criticam, sed falsam philosophiam et psychologiam; nam Agnosticismus, Immanentismus, Evolutionismus absolutus contradicunt verae philosophiae. Adversantur etiam arti criticae et verae historiae; eiusmodi principia reprobantur non solum a permultis eximiis philosophis omnium temporum, sed etiam ab historicis; reicienda sunt etiam in se ipsis, quia adversantur arti logicae, e medio tollunt omnem veram scientiam, perducunt ad omnimodum scepticismum et eo ipso ad nihilismum.

 

4. Ex dictis insimul sequitur, quam periculosus sit Modernismus. Nam evertit et subvertit non solum dogmata aliasque veritates religiosas theoreticas, sed etiam veritates practicas, totam scientiam ethicam, non solum supernaturalem, sed etiam naturalem, totam ecclesiam, totam theologiam, totam auctoritatem et vitam ecclesiasticam, totum cultum, non solum Catholicismum, sed etiam totum Christianismum, immo omnem et totam veram religionem, etiam Protestantismum, Iudaismum, Mohammedanismum, Paganismum; nam omnes hae religiones, etsi falsae, tamen aliquas veritates religiosas, metaphysicas, morales certas admittunt; Modernismus autem nullam, ducit sic ad atheismum. Eo ipso secundum eum omnes religiones eiusdem valoris sunt, vel rectius nihil sunt. – Accedit quod Modernistae sequuntur principium valde periculosum et perniciosum illud, quod admittit veritatem duplicem, id est: propositio, quae falsa est philosopho, potest esse vera theologo, et vice versa; in persona modernistica quasi duae personae sunt: aliud docet tamquam catholicus vel theologus, aliud tamquam philosophus vel historicus; aliud docet ut sacerdos quando agit et docet in nomine ecclesiae, aliud cogitat ut persona privata; dogmata proponit iis verbis, quibus utitur ecclesia, sed sensus, quem ipse tenet, prorsus alienus est. Hoc modo absque dubio tollitur omnis discrepantia inter theologiam et philosophiam, inter fidem et rationem; sed haec concordia solum secundum apparentiam est; revera radicitus evertitur omnis vera fides et ratio, omnis vera philosophia et theologia; eo ipso omnis theologia apologetica, dogmatica, biblica etc.

 

5. Contra Modernismum surrexit praesertim Pius X., qui praeter alia 3. Iulii 1907 per Decretum S. Officii "Lamentabili" 65 propositiones modernisticas nominatim pronuntiavit et reprobavit. Longe plurimae earum haustae sunt ex scriptis Alfredi Loisy partim iam anno 1903 prohibitis velut: L'Évangile et l'Église, Études évangéliques, Autour d'un petit livre etc. Totum systema modernisticum in unum composuit et reiecit 7. Sept. 1907 in Encyclic. "Pascendi Dominici gregis" (cfr. Denz. 2001 ss, 2071 ss). Inter alia nominat Modernismum "omnium haereseon collectum", qui non modo catholicam religionem, sed omnem penitus religionem delet (Denz. 2105). Et finit verbis (Denz. 2109): "haec modo sufficiant ut abunde pateat, quam multiplici itinere doctrina Modernistarum ad atheismum trahat, et ad religionem omnem abolendam. Equidem Protestantium error primus hac via gradum fecit; sequitur Modernistarum error; proxime atheismus ingredietur". Insuper in iureiurando contra Modernismum 1. Sept. 1910 postulavit, ut iurans declaret: "Me etiam, qua par est reverentia, subicio totoque animo adhaereo damnationibus, declarationibus, praescriptis omnibus, quae in Encyclicis Literis «Pascendi» et in Decreto «Lamentabili» continentur, praesertim circa eam quam historiam dogmatum vocant".

 

Cfr. Weingärtner Georg, Das Unterbewußtsein. Mainz 1911. – De sub-conscientia cfr. etiam "Der Katholik", Mainz 1908, II, 81 ss; 1909, I, 167 ss. – Commer E., Die immerwährende Philosophie. Wien 1899. – Seitz A., Immanentismus und Relativismus moderner Weltanschauung (Festgabe zum 70. Geburtstag Freih. v. Hertling gewidmet. Freiburg 1913, 331 ss). – Idem: Modernistische Grundprobleme etc. Köln 1912. – Simon Paul, Der Pragmatismus in der modernen französischen Philosophie. Paderborn 1920. – Heiner Fr., Der neue Syllabus Pius' X.2 Mainz 1908. – Bessmer Jul., Philosophie und Theologie des Modernismus. Freiburg 1912.

 

–––––––––––

 

 

Compendium theologiae dogmaticae generalis. Auctore P. Parthenio Minges O. F. M. DOCTORE SS. THEOL. ET PHILOS. ALUMNO PROVINCIAE BAVARICAE. Editio secunda emendata et augmenta. Ratisbonae 1923, pp. 366-370 (nn. 531-538). (a)

 

Notae:

(a) Cf. 1) S. Pius Papa X, Iusiurandum contra errores modernismi. 2) Valentinus Zubizarreta OCD, Archiepiscopus, De modernismo. (Nota ab ed. Ultra montes).

 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

Nihil obstat.

 

R o m a e , die 2. Februarii 1922.

 

Fr. M. Albertus O'Neill O. F. M.

 

–––––––––

 

Imprimi potest, servatis servandis.

 

R o m a e , die 11. Februarii 1922.

 

Fr. Bernardinus Klumper O. F. M.,

Min. Glis.

 

–––––––––

 

Imprimatur.

 

M o n a c h i i , die 11. Februarii 1923.

 

Dr. M. Buchberger,

Vic. Gen.

 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 


 
© Ultra montes (www.ultramontes.pl)
Cracovia MMX, Kraków 2010

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: