POSTYLLA KATOLICKA

MNIEJSZA
 

TO JEST

KRÓTKIE KAZANIA, ALBO WYKŁADY ŚWIĘTYCH EWANGELII NA KAŻDĄ NIEDZIELĘ I NA KAŻDE ŚWIĘTO WEDLE NAUKI PRAWDZIWEJ KOŚCIOŁA Św. POWSZECHNEGO DLA UBOGICH KAPŁANÓW I GOSPODARZÓW I POSPOLITEGO CZŁOWIEKA TERAZ ZNOWU Z PILNOŚCIĄ NAPISANA

PRZEZ

O. JAKUBA WUJKA

Theologa Societatis JESU
     

OD WYDAWCY

Ks. Jakub Wujek jest jedną z najpotężniejszych i najgenialniejszych postaci, jakie kiedykolwiek naród polski posiadał. Był to olbrzym ducha i pracy, którego Pan Bóg wzbudził w czasach krytycznych dla Polski, by ją zasłonił od zalewającego kraj protestantyzmu. Chwila była tym krytyczniejsza, że naród nie był w stanie sam się bronić, gdyż nie posiadał ani dobrego polskiego przekładu Biblii, ani urobionego języka, ani polskiej terminologii teologicznej. To wszystko stworzył dla Polaków Wujek pracą życia całego. Dał narodowi doskonały przekład Biblii, używany w Polsce po dziś dzień, stworzył dla kapłanów nieocenione podręczniki do nauczania, a dla ludu – do czytania w swych Postyllach, w których zamknął wyczerpująco przy wykładzie Ewangelii cały system Wiary katolickiej. Trzy wieki minęły od śmierci Wujka, a dzieła jego dziś są tak samo świeże i aktualne, jak były ongi za jego życia. I dziś stanowią one pomnik geniuszu, pracy i zasługi męża, który wspólnie ze Skargą uratował Polskę od protestantyzmu.

Uważamy za słuszne i odpowiednie na czele obecnego wydania Postylli Mniejszej podać szanownym czytelnikom ważniejsze wypadki i daty z życia Wujka, jak również spis jego dzieł.

Ks. Jakub Wujek, ur. w 1540 r. w Wągrowcu pod Poznaniem, pochodził z rodziny mieszczańskiej. Kształcił się we Wrocławiu, Krakowie i Wiedniu, z największym upodobaniem oddając się studiom matematycznym. W r. 1565 wstępuje Wujek do nowicjatu oo. Jezuitów w Rzymie i w tamtejszym Kolegium wykłada geometrię sferyczną. Wróciwszy do kraju, zajmuje rozmaite urzędy zakonne, pracując już to jako profesor języka greckiego i Pisma świętego, już to jako rektor Kolegium w Poznaniu (1571 – 1578), Akademii w Wilnie (1578 – 1580), jako prepozyt domu św. Barbary w Krakowie (1589 – 1591) i kaznodzieja w Jarosławiu i we Lwowie (1584). Jako kaznodzieja, po Skardze najznakomitszy, mile był słuchiwany nawet przez heretyków, zachwyconych niejednokrotnie pięknością jego wymowy i potęgą a jasnością przytaczanych dowodów. Spokój i godność, z jaką Wujek przedstawiał na ambonie prawdy religijne, imponował im, to też bardzo wielu na skutek jego kazań nawracało się. Prócz prac zakonnych, związanych z przełożeństwem, i kaznodziejsko-misyjnych dźwigał Wujek jeszcze na swych barkach ciężar wychowania bratanków króla Stefana Batorego, Andrzeja i Zygmunta, mimo to wszystko jednak znalazł czas do napisania wielu dzieł, których doskonałość i ilość wprawia w podziw wieki potomne.

Po raz pierwszy dał się poznać Wujek, jako pisarz, z okazji "Zgody Sandomierskiej" lutrów, kalwinów i braci czeskich. Wydaje on wtedy obszerną rozprawę pod tytułem: Iudicium, albo rozsądek niektórych katolików o Konfesyi sandomierskiej, r. 1570 wydanej, w którym się fałsz i błędy tej to konfesyi poprostu ukazują, a prawda jednego, powszechnego Kościoła sama się broni. Kraków 1570.

Gdy Sztankar napisał paszkwil przeciwko Mszy św., Wujek odpowiedział mu w swojej:

Brevis augustissimi ac summe venerandi sacrosanctae missae sacrificii assertio.Coloniae 1577.

Niejakiemu Jakubowi Niemojewskiemu, który zmieniał wiary jak rękawiczki i w dysputach publicznych lżył Kościół katolicki, O. Wujek daje odprawę w trzech dziełkach:

1. Prawdziwa sprawa o rozmowie, albo dysputacyi, którą miał p. J. Niemojewski w Warszawie na sejmie przy zacnych sędziach z Franciszkiem Toletem, teologiem T. J. 1572, wydana przez profesory kolegium poznańskiego Soc. Jesu. r. 1580.

2. Dialysis, t. j. rozwiązanie albo rozebranie assercyi p. Jakóba Niemojewskiego. Poznań 1580.

3. O Kościele Pana Chrystusowym prawdziwym rozprawa dostateczna i dowodna. 1580.

W r. 1590 wydał Wujek przeciwko arianom:

O Bóstwie Syna Bożego i Ducha św. przeciwko starym i nowym żydom i mahometanom.

Kalwinów zwalczał w dziele:

De transsubstantiatione, t. j. o przemienieniu istności w Najśw. Sakramencie eucharystycznym katolickie rozbieranie. 1589.

Przeciwko heretykom w ogóle napisał:

Postyllę Katolicką, czyli Wielką, wyd. w Krakowie w r. 1567 i 1573 – 75. Ostatnie wydanie tego dzieła z r. 1870 obejmuje z górą 3000 stronic druku dużej 8-ki.

Postyllę Mniejszą (1579), która za życia autora miała 4 wydania, a po jego śmierci dwadzieścia kilka. Postyllę Mniejszą przeznacza Wujek dla ubogich kapłanów i gospodarzy... W tym samym celu napisał również:

Maluczki katechizm Kościoła powszechnego, – następnie podręcznik do kazań pasyjnych pod tytułem:

Pasya, t. j. Historya Męki P. N. Jezusa Chrystusa. Poznań 1573.

Największem jednak jego dziełem jest polski przekład Pisma świętego, używany obecnie nawet przez protestantów. Najprzód pojawił się w roku 1593 Nowy Testament P. N. Jezusa Chrystusa znowu z łacińskiego i greckiego na polski wiernie i szczerze przełożony, następnie w r. 1594: Psałterz Dawidów. Ostatnie trzy lata życia poświęcił Wujek przekładowi reszty ksiąg St. Testamentu, które jednak wydane zostały dopiero po jego śmierci w r. 1599. W toku prac swoich nad Biblią zdążył jeszcze ogłosić drukiem podręcznik do rozmyślań i modlitw pod tytułem: Żywot i nauka Pana N. Jezusa Chrystusa, albo ewangelja z czterech jedna na 150 rozdziałów z modlitwami porządnie rozłożona. Kraków 1597. W tym samym roku zakończył Wujek swój pracowity żywot. Pochowany w Krakowie w grobach kościoła św. Barbary.

Ks. A. Kwieciński.
 

POSTYLLA MNIEJSZA, TO JEST KROTKIE KAZANIA, ALBO WYKŁADY Św. EWANGELJI NA KAŻDĄ NIEDZIELĘ I NA KAŻDE ŚWIĘTO WEDLE NAUKI SAMEJ PRAWDZIWEJ KOŚCIOŁA Św. POWSZECHNEGO DLA UBOGICH KAPŁANÓW I GOSPODARZÓW I POSPOLITEGO CZŁOWIEKA TERAZ ZNOWU Z PILNOŚCIĄ NAPISANA PRZEZ Ks. JAKÓBA WUJKA z Wągrowca, Teologa Tow. Jezusowego. Tekst poprawił i wydał Ks. A. Kwieciński, kandydat św. teologii. WARSZAWA NAKŁADEM KSIĘGARNI E. WENDE i S-ka T. HIŻ i A. TURKUŁ. 1909, ss. V-VIII.

© Ultra montes (www.ultramontes.pl)
Kraków 2004