Kazania

de tempore i de sanctis

O. PEREGRYN Z OPOLA OP

––––––––

IN EPIPHANIA DOMINI

NA ŚWIĘTO OBJAWIENIA PAŃSKIEGO

"Ecce gentem, quam nesciebas vocabis, et gentes quae te non noverunt,

ad te venient propter Dominum Deum tuum et Sanctum Israel, quia glorificavi te" [Is 55, 5].

"Oto naród, którego nie znałeś, powołasz, a narody, które Cię nie znały,

pobiegną do Ciebie dla Pana, Boga Twego i Świętego Izraelowego, gdyż Cię wsławił" (Iz 55, 5).

Filius Dei, qui natus est ad hoc, ut salvaret credentes in se tam ex Iudaeis quam ex gentilibus, qui ipsa die nativitatis apparuit pastoribus Iudaeorum, hodie die tertia decima apparuit magis, qui fuerunt primitiae gentium, qui crediderunt in eum. Et propter istam apparitionem hodierna dies celebratur, quia sicut hodie inchoata est gentium vocatio ad fidem Christi, quae praedicta per Isaiam erat verbis propositis. Et sunt verba Patris Filium alloquentis de gentium vocatione, circa quam vocationem notatur earum mirabilis status, de quo vocatae sunt. Certe mirabilis fuit earum status, quia Deum non agnoscebant, quia in sordibus suorum peccatorum putrefiebant. Deus vero faciebat acsi eas nesciret, licet eas sciret quantum ad hoc, quia bona naturae et fortunae eis conferebat. Ipse enim solem suum fecit oriri super bonos et malos et pluit super iustos et iniustos. Tamen adhuc eos nesciebat, quia natura bona gratiae suae et aeternae gloriae non tribuebat.

Syn Boży, który narodził się, aby zbawić wierzących w Niego zarówno wśród Żydów, jak i wśród pogan, i który w sam dzień narodzenia objawił się pasterzom żydowskim, dziś, w trzynastym dniu, objawił się magom. Oni jako pierwsi z pogańskich ludów uwierzyli w Niego. I z powodu tego objawienia święcimy właśnie dzień dzisiejszy. Dzisiaj bowiem miało początek powołanie narodów do wiary w Chrystusa, które przepowiedział Izajasz we wspomnianych wyżej słowach. A są to słowa Ojca o powołaniu narodów skierowane do Syna. Zwróćmy przy tym uwagę na osobliwe położenie, w jakim znajdowały się te narody, kiedy zostały powołane. Zaprawdę w osobliwym były one położeniu, albowiem narody te nie wiedziały nic o Bogu i gniły w brudach swoich grzechów. Bóg zaś postępował tak, jakby ich nie znał, chociaż jest oczywiste, że wiedział o nich, bowiem użyczał im wszelkich dóbr natury i losu. On bowiem sprawił, że słońce Jego wschodzi nad dobrymi i złymi, i spuszcza deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych (por. Mt 5, 45). Jednak do tej pory niejako ich nie znał, bowiem Stwórca nie udzielał im dobrodziejstwa swoich łask i wiecznej chwały.

Unde circa hunc statum miserabilem notare possumus, quod diabolus tria opera in hoc mundo fecerat. Procuraverat enim homini caecitatem, inquinationem et afflictionem. Tantam autem excaecationem procuraverat, quod homines divinum honorem lignis, lapidibus et volucribus exibebant et ex hoc nullam consolationem vel gaudium nec in vita nec in morte recipiebant.

W związku z ich nieszczęsnym stanem możemy zauważyć, że diabeł uczynił na tym świecie trzy rzeczy. Przyczynił się do zaślepienia człowieka, jego skalania i jego cierpienia. Sprawił zaś tak wielkie zaślepienie, że ludzie oddawali cześć boską drzewom, kamieniom i ptakom, a nie otrzymywali za to żadnego pocieszenia i radości ani za życia, ani po śmierci.

Hoc bene figuratum fuit in Tobia [2, 9-10], de quo legitur, quod quadam vice fatigatus a sepultura veniens ad domum iactasset se iuxta parietem et ex nido hirundinum calida stercora inciderunt in oculis eius et sic excaecatus fuit. [Tb 5, 11-12]: "Tandem ad eum venit angelus et salutavit eum dicens: «Gaudium sit tibi». Qui respondit: «Quale gaudium est mihi, quia in tenebris sedeo et lumen caeli non video?»".

Alegorycznie zostało to dobrze przedstawione w Księdze Tobiasza (2). Czytamy, że Tobiasz jednego dnia zmęczony pogrzebem przyszedłszy do domu... położył się koło ściany... i z gniazda jaskółczego upadł gorący gnój na oczy jego i tak oślepł (por. Tb 2, 10). I przybył do niego anioł, który go pozdrowił: Niech... będzie ci wesele! (5, 11). A Tobiasz odpowiedział: Co za wesele mi będzie, który w ciemności siedzę, a światłości niebieskiej nie widzę? (por. Tb 5, 11-12).

Per Tobiam intelligitur genus humanum (1), quod excaecatum fuit per stercora, hoc est per peccata. Dicuntur autem stercora peccata (2), quia numquam aliqua stercora tantum foetent sicut Deo foetent peccata nostra et hoc hirundinum, id est daemonum. Quia sicut hirundines circa nos nidificant et volitant, sic daemones tempore omni et omni hora volitant circa nos quaerentes nos excaecare istis stercoribus, videlicet peccatis. Et sicut Tobias nullum gaudium habebat exsistens caecus, sic genus humanum fuit excaecatum, nullum gaudium nec in vita, nec post mortem habere poterat. Et ideo Filius Dei, ut istam caecitatem a nobis amoveret et nos illuminaret, hodie apparuit nobis per novam stellam, quae magos duxit ad ipsum, quae fuit creata contra caecitatem. Ista stella enim quae exterius lucebat, figurabat lumen fidei, quod in cordibus gentium lucere debuit et vitam earum illuminare (3). Stella etiam illa figurabat lumen caelestis doctrinae, quo illuminanda erat Ecclesia gentium, ut unusquisque sciret, quid faceret vel cavere deberet.

Tobiasz, który oślepiony został przez gnój ptasi, wyobraża rodzaj ludzki oślepiony przez grzechy. Grzechy są nazywane gnojem, bowiem żaden gnój nie cuchnie tak, jak cuchną Bogu nasze grzechy, i nazywane są odchodami jaskółek, to jest złych duchów. Podobnie jak jaskółki, które budują gniazda i latają w pobliżu nas, tak i złe duchy bez przerwy krążą wokół nas, starając się oślepić nas tym gnojem, czyli grzechami. I podobnie jak Tobiasz będąc ślepym, nie miał żadnej radości, tak i rodzaj ludzki, kiedy został oślepiony, nie mógł się weselić ani za życia, ani po śmierci. I dlatego Syn Boży, aby zdjąć to bielmo z naszych oczu i dać nam światło, został nam dzisiaj po raz pierwszy objawiony przez nową gwiazdę. Ona to doprowadziła do Niego magów i wzeszła, by zwalczyć zaślepienie. Ta gwiazda bowiem, świecąca niezwykłym blaskiem, wyobrażała światło wiary, które powinno świecić w sercach ludzi i oświetlać ich życie. Gwiazda ta nadto obrazowała światło niebieskiego nauczania, którym został oświetlony Kościół narodów, aby każdy człowiek wiedział, co winien czynić i czego powinien się wystrzegać.

Caecitatem vero istam secuta fuit inquinatio. Qui enim lutum non videt, non cavet et ideo genus humanum cum luto peccatorum inquinatum erat. Et ideo Filius Dei, ut istam inquinationem a nobis ablueret, hodie secundo apparuit, id est tali die et in baptismo, quando incipiebat triginta annos habere, sicut dicitur in Lc [3, 22], ubi tota Trinitas apparuit: Pater in voce, Filius in carne, Spiritus Sanctus in columbae specie. Et sic ille caecitatem elongavit ab hominibus per lumen fidei. Ille hodie fecit lavacrum, in quo ipse se lavit et non illam aquam maculans, sed ei virtutem abluendi donans, in quo balneo baptismatis omnis spurcitia peccatorum abluitur.

Następstwem zaś tego zaślepienia było skalanie. Kto bowiem nie widzi błota, nie ustrzeże się go; i tak rodzaj ludzki splamiony został błotem grzechów. I dlatego Syn Boży, aby zmyć z nas to błoto, dzisiaj, to jest w tym dniu, w którym mając 30 lat przyjął chrzest, objawił się po raz drugi. Wtedy to, jak mówi Łukasz (3, 22), ukazała się cała Trójca: Ojciec w postaci głosu, Syn jako człowiek i Duch Święty pod postacią gołębicy. I tak przez światło wiary zdjęte zostało z ludzi zaślepienie. Chrystus zanurzył się w wodzie, w której się obmył, nie brudząc jej jednak, ale dając jej moc oczyszczania. Woda chrztu zmywa bowiem cały brud grzechów.

De hoc habemus exemplum in rege Constantino, qui propter hoc quia Christianis multa mala fecerat, percussit eum Dominus plaga leprae. Tandem ad instinctum suorum medicorum mandaverat occidi multos pueros, in quorum sanguine balneatus mundaretur. Sed quia incertus erat, utrum mundari debuisset et quia etiam videbat, quod erat factum valde crudele, dimisit pueros intactos cum matribus abire et in ipsa nocte apparuerunt ei beatus Petrus et Paulus dicentes ei, ut beatum Silvestrum revocaret. Qui iacebat in montibus propter persecutionem eiusdem regis, ut ille sibi fontem ostenderet, in quo lotus mundari deberet, quod et factum est. Qui mox per beatum Silvestrum baptizatus, mundatus est tam a lepra corporis quam animae, ut habetur plenius in vita eiusdem beati Silvestri.

Przykładem tego jest cesarz Konstantyn, który wyrządził chrześcijanom wiele krzywd, za co Pan dotknął go trądem. Cesarz ten za namową swoich lekarzy wydał rozkaz, żeby zabić wielu chłopców, aby się mógł oczyścić przez kąpiel w ich krwi. Nie był jednak pewien, czy właśnie w ten sposób powinien się oczyścić, widział bowiem, że było to okrucieństwo. Pozwolił więc odejść zdrowym chłopcom wraz z ich matkami. Jeszcze tej samej nocy ukazali mu się święci Piotr i Paweł i powiedzieli, aby odwołał z wygnania Sylwestra, który od dawna przebywał w górach z powodu prześladowania właśnie przez cesarza Konstantyna. Święci powiedzieli też, że błogosławiony Sylwester pokaże cesarzowi źródło, z którego woda oczyści go. Tak też się stało. Niebawem cesarz został ochrzczony przez błogosławionego Sylwestra. Został zatem oczyszczony zarówno od trądu ciała, jak i duszy, o czym szerzej mówi "Żywot świętego Sylwestra".

Inquinationem vero corporis et animae secutus fuit tertium opus diaboli, scilicet afflictio. Affligebantur enim fame, ut legitur in Gn [41], quando Ioseph exaltatus fuit in Ægypto et in Libro [3] Regum [17, 1-16], quando tempore Eliae non pluit annos tres et menses sex. Affligebantur siti, ut habetur in Ex [17, 1-7], quando dicebat Moyses ad populum: "Numquid de petra hac possum verbo aquam educere". Diversas etiam alias afflictiones passi sunt ut in bellis, quando cadebant uno die mille vel duo milia. Adhuc parum erat in istis afflictionibus, sed etiam post illas afflictiones descendebant ad infernum, ubi est aeterna afflictio et ideo, ut istas afflictiones nobis dulcoraret, quas hic sustinemus.

Skalanie zaś ciała i duszy pociągnęło trzecie dzieło szatana, to jest cierpienie. Czytamy w Księdze Rodzaju (41), że panował głód, kiedy Józef został wywyższony w Egipcie. Zaś w 3. Księdze Królewskiej (3 Krl 17) czytamy, że ludzie cierpieli głód, kiedy za czasów Eliasza przez trzy i pół roku nie padał deszcz. Dokuczało im pragnienie, jak mówi Księga Wyjścia (17, 1-7), kiedy Mojżesz mówił do ludu: "Czyż z tej skały mogę wydobyć słowem wodę?". Cierpieli również wielkie udręki, jak na przykład w czasie wojen, kiedy to jednego dnia ginęło tysiąc lub dwa tysiące ludzi. Jakby mało było tych cierpień, to jeszcze potem szli do piekła, gdzie panuje wieczne udręczenie, w porównaniu z którym łagodne są cierpienia znoszone na ziemi.

Hodie tertia vice apparuit in nuptiis, ubi aquam in vinum mutavit. Et haec mutatio fiet in futuro, quando una gutta tribulationis, quam hic sustinemus pro Domino vel pro iustitia, in mille modios vertetur. Pro una enim hora, qua hic aliquis afflictionem poenitentiae sustinuerit, erit mille annis in deliciis paradisi. Et sic patet primum, quod Christus tribus modis apparuit contra triplex opus diaboli, ut illud destrueret.

W dniu dzisiejszym po raz trzeci objawił się nam Syn Boży na godach weselnych, gdzie przemienił wodę w wino. I podobna przemiana nastąpi w życiu przyszłym, kiedy jedna kropla smutku, którą tutaj zniesiemy dla Pana lub dla sprawiedliwości, zamieni się w tysiąc korców radości. Kto bowiem tutaj wytrwa jedną godzinę w cierpieniu, otrzyma tysiąc lat rajskich rozkoszy. Tak więc wyjaśniliśmy pierwszą sprawę, że Chrystus objawił się po trzykroć, aby przeciwstawić się tym trzem dziełom szatana i aby je zniszczyć.

Sequitur secunda, qualiter istae primitiae gentium per ipsum vocatae venerunt, quia per stellam quae secundum Balaam prophetam eis die Nativitatis apparuit. Chrysostomus dicit, quod quidam secretorum inspectores elegerunt de se ipsis duodecim et si quis moriebatur, filius eius aut aliquis propinquorum loco illius substituebatur. Hi ergo per singulos annos ascendebant super Montem Victorialem et tribus diebus isti ibidem manentes laudabant et orabant Deum, ut eis illam stellam, de qua Balaam praedixerat, ostenderet. Quadam vice, scilicet in die Natalis Domini dum sic videre manerent, stella quaedam ad eos super montem venit, quae habebat formam pulcherrimam ad instar pulcherrimi pueri, in cuius capite crux splendebat, quae magos allocuta est dicens: "Ite velociter in terram Iuda et ibi Regem natum invenietis". Tunc illi continuo ire coeperunt ab oriente, scilicet usque ad meridiem, et ibi obtulerunt isti munera: aurum, tus et myrrham, ut honorarent suam triplicem naturam. Aurum, quia in auro eius deitas (4), in ture, id est anima, et in myrrha caro mundissima designatur. Offerebant etiam aurum ad relevandam Matris inopiam, quia pauper erat, tus contra loci foetiditatem, quia in stabulo erat, myrrham vero ad consolidanda tenera membra Pueri, quem nutrire debebat. Offerebant etiam ista tria nobis in exemplum, ut offeramus aurum, scilicet temporalem substantiam; tus, id est animae devotionem vel orationem; myrrham, id est carnis mortificationem.

Zobaczmy teraz, w jaki sposób przybyli owi pierwsi poganie powołani przez Niego. Otóż wezwała ich gwiazda, którą przepowiedział prorok Balaam i która ukazała się im w dniu Narodzenia. Chryzostom powiada, że pewni ludzie wybrali spośród siebie dwunastu badaczy rzeczy tajemnych. Jeżeli któryś z nich umierał, jego miejsce zajmował syn lub ktoś z krewnych. Mędrcy owi co roku udawali się na Górę Zwycięską i przez trzy dni przebywając tam chwalili Boga i modlili się do Niego, aby ukazał im tę gwiazdę, którą przepowiedział prorok Balaam. Aż pewnego razu, mianowicie w dzień Narodzenia Pańskiego, gdy jej wypatrywali, ukazała się im jakaś przepiękna gwiazda, która swoim kształtem przypominała niezwykle urodziwe dziecko mające na głowie jaśniejący krzyż. Gwiazda ta przemówiła do mędrców tymi słowami: "Udajcie się szybko do ziemi Judzkiej, i tam znajdziecie narodzonego Króla". Wtedy oni natychmiast podjąwszy wędrówkę ruszyli od wschodu na południe. Nieśli też dary: złoto, kadzidło i mirrę, by uczcić potrójną naturę Narodzonego. Złoto, albowiem przez złoto wyrażało się Jego bóstwo, kadzidło, bowiem wyobrażało ono duszę, i mirrę, bowiem wyobrażała ona Jego najczystsze ciało. Ofiarowali złoto również dlatego, aby ulżyć w biedzie Matce, która była uboga. Kadzidło ofiarowali dla zabicia niemiłego zapachu, jaki panował w stajni, mirrę zaś, aby wzmocnić delikatne ciało Chłopca, którego miała żywić. Ofiarowali także te trzy dary jako przykład dla nas, abyśmy ofiarowali złoto, czyli doczesne dobra, kadzidło, czyli gorliwość lub modlitwę, i mirrę, czyli umartwienie ciała.

Differebat autem haec stella ab aliis. Primo in tempore, quia cum aliae stellae in quarto die creationis mundi, haec autem in die Nativitatis de novo et de nihilo creata est. Secundo in forma, quia haec praeferebat in se formam pueri baiulantis crucem in humeris, ut dicit Chrysostomus, quod de nulla alia credenda est. Tertio in splendore, quia cum omnes aliae stellae lumine solis obscurarentur, haec lucidissime rutilabat, alias enim non potuisset duxisse magos de die. Quarto in situ, cum enim omnes stellae sint in firmamento fixe, haec erat in aere prope terram, alias enim non potuisset magis viam demonstrasse. Quinto in officio, quia cum aliae manifestent noctem, haec erat ad manifestandum diem verum et solem iustitiae Iesum Christum Dominum nostrum (5).

Gwiazda ta różniła się od pozostałych. Po pierwsze czasem powstania, albowiem inne gwiazdy pojawiły się w czwartym dniu stworzenia, ta zaś została stworzona w dniu Narodzenia Pana. Po drugie różniła się ona kształtem, miała bowiem, jak powiada Chryzostom, kształt chłopca dźwigającego krzyż na ramionach, czego nie można powiedzieć o żadnej innej gwieździe. Po trzecie różniła się jasnością. Gdy bowiem pozostałe gwiazdy przyćmiewało światło słoneczne, ta jaśniała cały czas niezwykłym blaskiem, albowiem w przeciwnym razie nie mogłaby wskazywać magom drogi w ciągu dnia. Po czwarte różniła się ona położeniem. Kiedy bowiem wszystkie gwiazdy tkwiły nieruchomo na niebie, ta znajdowała się w powietrzu blisko ziemi, inaczej bowiem nie mogłaby wskazywać magom drogi. Po piąte inny był cel jej świecenia. Pozostałe bowiem gwiazdy zwiastują noc, ta świeciła dla objawienia prawdziwego dnia i słońca sprawiedliwości, Pana Naszego Jezusa Chrystusa.

–––––––––––

Peregrini de Opole Sermones de tempore et de sanctis. E codicibus manu scriptis primum edidit Richardus Tatarzyński. Warszawa 1997, pp. 39-42.

Peregryn z Opola, Kazania de tempore i de sanctis. Redaktor naukowy Ks. Jerzy Wolny (†). Przekład z języka łacińskiego: Julia Mrukówna. Weryfikacja przekładu i opracowanie tekstu: Ewa Deptuchowa, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa. Kraków – Opole 2001, ss. 71-74. (a)

Przypisy:

(1) Patrologia Latina 113, 727: "Caecatus ergo Tobias populum Israel significat". Cf. Patrologia Latina 175, 737-738; LORETE DOM GERONYMO, Silva allegoriarum totius Sacrae Scripturae. Barcelona 1570, p. 993.

(2) LORETE DOM GERONYMO, Silva allegoriarum totius Sacrae Scripturae. Barcelona 1570, p. 444: "Item peccatum est miserias huius vitae... Fimus vituli, qui comburi iubebatur, peccatum generis humani designat".

(3) Patrologia Latina 114, 73: "Allegorice. Stella est illuminatio fidei, quae ad Christum ducit".

(4) Patrologia Latina 210, 715: "Divinitas etiam dicitur aurum...". Patrologia Latina 76, 732: "Appellatione quippe auri in sacro eloquio aliquando divinitatis claritas, aliquando splendor supernae civitatis, aliquando charitas, aliquando nitor gloriae saecularis, aliquando pulchritudo sanctitatis accipitur". LORETE DOM GERONYMO, Silva allegoriarum totius Sacrae Scripturae. Barcelona 1570, p. 163: "Aurum significare potest naturam divinam".

(5) Cf. IOANNES CHRYSOSTOMUS, Opera omnia, opere et studio D. BERNARDI DE MONTFAUCON, Parisiis 1836, t. 7: In Matthaeum Commentarii, pp. 101-102, 127.

(a) Cf. 1) P. Zacharias Laselve, De Dei voluntate circa hominum salutem. 2) O. Mikołaj Łęczycki SI, De verbis Simeonis et Annae Prophetissae de Christo. O słowach Symeona i Anny Prorokini o Chrystusie. 3) Ks. Leonard Goffine, Książka do oświecenia i zbudowania duszy chrześcijańsko-katolickiej, czyli krótki wykład Lekcji i Ewangelii na wszystkie niedziele i święta wraz z wynikającą stąd nauką wiary i obyczajów i gruntownym wyjaśnieniem roku kościelnego.... 4) Ks. Jakub Wujek SI, Bp Władysław Krynicki, Krótkie nauki homiletyczne na niedziele i uroczystości całego roku. 5) Ks. Piotr Ximenes, Krótki wykład świętych Ewangelii na niedziele i święta całego roku. 6) Ks. Henryk Jackowski SI, Ewangelie niedzielne i świąteczne z objaśnieniami. 7) Ks. Jakub Wujek SI, Postylla katolicka mniejsza. (Przyp. red. Ultra montes).

Cracovia MMXI, Kraków 2011

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: