Apostata Ignaz von Döllinger

 

Z powodu śmierci Doellingera

 

 

"PRZEGLĄD POWSZECHNY"

 

––––––––

 

Bolesny to widok, gdy człowiek, który dla dobrej sprawy położył pewne zasługi, zdradza ją w ostatnich latach życia, przeciw niej walczy, i uwiedziony przez kilku niecnych pochlebców, oszołomiony, a żądny obłudnych oklasków, życiu całemu i bronionej przez długie lata prawdzie, kłam zadaje, i wbrew wewnętrznemu przekonaniu do końca pozostaje przy świadomym fałszu. Taki widok dał zmarły 10 stycznia b. r. [1890], drugi Tertulian – jak go w Niemczech katolicy ze smutkiem nazywali – głośny twórca rozsypującej się dzisiaj w proch, tonącej w protestantyzmie starokatolickiej sekty, Dr. Doellinger. Dziewięćdziesięcioletni ten starzec (ur. 28 lutego 1799), strawił większe pół życia na energicznej obronie prawd wiary i praw Kościoła. Otrzymawszy w r. 1822 święcenia kapłańskie, objął w cztery lata później katedrę historii kościelnej na Uniwersytecie Monachijskim i zasłynął niebawem, zwłaszcza przez dzieła swe: "O reformacji", "O chrześcijaństwie i żydostwie", jako potężny "młot na heretyki". Żydowska, liberalna prasa nie miała wtedy dla niego dość obelg; to udawała, że go lekceważy, to powtarzała na wszystkie tony z urzędowym swym poetą, Henrykiem Heine:

 

Apropos! Der erzinfame

Pfaffe Dollingerius!

 

Dopiero od r. 1861 obelgi te zaczęły cichnąć, bo w tym roku Doellinger wstąpił na śliską ścieżkę, którą potoczył się aż do formalnego odszczepieństwa: w dwóch publicznych odczytach wystąpił przeciw świeckiej władzy Papieża, a następnie wydrukował w tymże samym kierunku dwie broszury: "Kościół i Kościoły", "Papiestwo i państwo kościelne". Wygłoszona w dwa lata później mowa na monachijskim kongresie katolickich uczonych: "O dawnej i współczesnej teologii katolickiej", niemniej jak ważna skądinąd rozprawa "Bajki o Papieżach średniowiecznych", zawierały obok istotnie głębokich i prawdziwych poglądów, pewną liczbę zdań co najmniej za śmiałych, na niczym nie ugruntowanych, i jeśli nie wprost heretyckich, to silnie herezją trącących. Nic też dziwnego, że nie powołano Doellingera do wzięcia udziału w pracach przygotowawczych do Soboru Watykańskiego; nic dziwnego, ale pominięcie to obraziło śmiertelnie monachijskiego profesora; zadraśnięta pycha stała się nasieniem, z której wzrosło drzewo starokatolicyzmu. Skoro tylko rozeszła się ugruntowana wieść, że przyszły sobór orzec ma dogmat nieomylności papieskiej, Doellinger wystąpił w szranki już nie tylko przeciw ogłoszeniu, ale i przeciw samemu dogmatowi w książce Janus, w szeregu "Soborowych listów rzymskich" drukowanych w Allgemeine Zeitung, i w rozdanej członkom soboru w tym samym duchu skreślonej broszurze. Po ogłoszeniu dogmatu wypowiedział Doellinger posłuszeństwo Kościołowi, ponieważ tenże nie zastosował się do jego wskazówek, a słuchając podszeptów pychy i paru rządów niemieckich, które zamyślały o stworzeniu "narodowego niemieckiego kościoła", zaczął koło siebie gromadzić stronników, formować "starokatolickie" parafie. Z początku obawiać się było można, że wielu uczonych niemieckich do tego ruchu się przyłączy; lecz niebawem najznakomitsi, jak Hefele i Hanneberg uznali swój błąd, a sam Doellinger zrozumiawszy, że starokatolicyzm nie ma przed sobą przyszłości, a jego twórcy śmiesznością się okrywają, cofnął się niebawem od czynnej agitacji, ale Kościołowi się nie poddał.

 

 

Dlaczego się nie poddał? Gdy przed czterema laty jeden z katolickich jego przyjaciół, zachęcał go do tego kroku, mówiąc, że zanadto przecież jest mądry, za dobrze zna historię, by nie wiedzieć, czym są sekty od katolickiego Kościoła się odłączające, i jaki los prędzej czy później je czeka, natenczas 87-letni starzec dał następującą, charakterystyczną odpowiedź:

 

– Zapewne, zapewne, ale co by też na to powiedziały dzienniki?

 

Kilka lat przedtem, gdy monachijski wydział teologiczny zastanawiał się nad kwestią wzięcia udziału w uroczystościach na cześć bł. Piotra Kanizjusza, Doellinger postawił pytanie:

 

– Czy pomyśleliście, jakby na to dwór się zapatrywał?

 

– A jakąż – odpowiedziano mu słusznie – powziąłby o nas opinię cały świat katolicki, gdybyśmy się usunęli od tych uroczystości?

 

Parę tych wyrażeń okazuje chyba dostatecznie, co sądzić o "nieugiętości charakteru", o "sile przekonań", wreszcie o "męczeństwie", które Doellinger, – jak rozgłaszała i rozgłasza wroga Kościołowi prasa – miał "za przekonania swe ponosić". Głębokim teologiem Doellinger nigdy nie był; historykiem był rzeczywiście znakomitym, ale od chwili odstępstwa swego od Kościoła nie wystąpił z żadną poważniejszą pracą. Od czasu do czasu tylko wygłaszał na posiedzeniach bawarskiej Akademii Umiejętności, której był prezesem, oryginalne mowy, wymierzone przeciw Habsburgom i Jezuitom, chwalące natomiast wszelkiego rodzaju niedowiarków, liberałów, i z szczególnym naciskiem żydów. Liberalna i żydowska prasa nie szczędziła mu również – wywdzięczając się – i za życia i po śmierci kadzidła; dawny "arcy-infamis" zmienił się w bohatera, w duchownego i dziejowego geniusza, nieomal, że nie w obiecanego mesjasza. Dziwić się temu nie można; berlińskie, monachijskie, wiedeńskie Pressy i Tagblatty wiedzą od dawien dawna, że każdy odstępca od Kościoła katolickiego staje się z natury rzeczy ich sprzymierzeńcem, i dlatego każdego takiego odstępcę starają się wedle możności pasować na olbrzyma, na bohatera. Do tego chóru dołączyła się lwowska Ojczyzna, krakowska Nowa Reforma, co prawda, na odrębną nieco nutę. Co do pierwszej, jako jawnego organu żydowskiego stowarzyszenia, nie mamy żadnej pretensji. Natomiast warto wypisać tu parę zdań z artykuliku pt. J. I. Doellinger, umieszczonego w Nowej Reformie w Nr. z 14 stycznia b. r., aby się przekonać, jakie właściwe stanowisko gazeta ta względem katolickiej religii zajmuje:

 

"W tych dniach stracili Niemcy Nestora swoich uczonych, wytrwałego i groźnego przeciwnika przeciw nieomylności papieskiej, księdza J. I. Doellingera... Wyklęty z Kościoła katolickiego utworzył osobną gminę wyznaniową «starokatolicką». Usiłowania jego i zwolenników, skierowane do zreformowania (sic!) Kościoła katolickiego na innych podstawach, niż uchwalone na Soborze Watykańskim, nie odniosły żadnego skutku. Świat przestał się interesować reformatorami religijnymi: z jednej strony przyjął obojętnie uchwały Soboru Watykańskiego, z drugiej równie obojętnie patrzył na chęć utworzenia Kościoła starokatolickiego".

 

Wszak to dość chyba jasne. Starokatolicka sekta i katolicki Kościół wobec trybunału Nowej Reformy na jednej stoją linii. Ale niechże wtedy Nowa Reforma będzie logiczna! Niech się nie gniewa, na "reformy religijne", przeprowadzane przez prawosławie na Podlasiu; niech się obłudnie nie zżyma, że Papież nie dość broni interesów Kościoła katolickiego w Polsce; niech nie udaje, że interesy te bardziej jej, niż Papieżowi leżą na sercu!

 

–––––––––––

 

 

Artykuł z czasopisma "Przegląd Powszechny", Rok siódmy. – Tom XXV. Styczeń, luty, marzec. 1890. Kraków. DRUK WŁ. L. ANCZYCA I SPÓŁKI, pod zarządem Jana Gadowskiego. 1890, ss. 302-304. (Wydawca i redaktor odpowiedzialny X. M. Morawski. T. J.) (1)

 

(Pisownię i słownictwo nieznacznie uwspółcześniono; ilustracje od red. Ultra montes).

 

Przypisy:

(1) Por. 1) Uchwały i wyroki Świętego Soboru Watykańskiego za Piusa IX 1869-1870 zebranego krótko wyjaśnione, wraz z obszernym a prostym wykładem artykułu Wiary "O nieomylnym nauczycielstwie Rzymskiego Papieża" przez X. Dra Józefa Krukowskiego, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego.

 

2) Ks. Franciszek Hettinger, Nieomylność Papieża.

 

3) a) Mały katechizm o Nieomylności Najwyższego Pasterza. b) Mały katechizm o Syllabusie.

 

4) O. Jan Jakub Scheffmacher SI, Katechizm polemiczny czyli Wykład nauk wiary chrześcijańskiej przez zwolenników Lutra, Kalwina i innych z nimi spokrewnionych, zaprzeczanych lub przekształcanych.

 

5) Ks. dr Maciej Sieniatycki, a) Apologetyka czyli dogmatyka fundamentalna. b) Zarys dogmatyki katolickiej. c) System modernistów. d) Modernistyczny Neokościół. e) Problem istnienia Boga. f) Dogmatyka katolicka. Podręcznik szkolny. g) Główne zasady etyki Kanta a etyka chrześcijańska. h) Modernizm w książce polskiej.

 

6) Ks. Piotr Semenenko CR, a) O Wierze. b) O nieomylności Kościoła. c) O gorszeniu się z prawdy Bożej. d) Poza Kościołem nie ma zbawienia. e) Skład Kościoła. f) O Chrystusie w Kościele. g) Męka i śmierć Jezusa Chrystusa Pana naszego. Chrystus zelżony w Kościele. h) Papież zawsze ten sam jest formalnie, co i materialnie (Papa semper idem sit formaliter qui et materialiter).

 

7) Ks. Jacek Tylka SI, a) Dogmatyka katolicka. b) Traktat o Kościele Chrystusowym. c) O obojętności, czyli indyferentyzmie w rzeczach religii. d) O własnościach religii. e) O cnotach heroicznych.

 

8) P. Ferdinandus Cavallera SI, Thesaurus doctrinae catholicae ex documentis Magisterii ecclesiastici.

 

9) Ks. Walenty Gadowski, Nauka Kościoła. Wybór orzeczeń dogmatycznych Kościoła katolickiego i jego praw kanonicznych.

 

10) Akta i dekrety świętego powszechnego Soboru Watykańskiego (1870), Pierwszy projekt Konstytucji dogmatycznej o Kościele Chrystusowym przedłożony Ojcom do rozpatrzenia (Acta et decreta sacrosancti oecumenici Concilii Vaticani (1870), Primum Schema Constitutionis dogmaticae de Ecclesia Christi Patrum examini propositum).

 

11) Bp Michał Nowodworski, a) Papież Liberiusz. b) Honoriusz papież. c) Wiara i rozum. d) Liberalim.

 

12) Józef kard. Hergenröther, Rzekome błędy i sprzeczności Papieży.

 

13) Ks. Piotr Skarga SI, a) O świętej monarchii Kościoła Bożego i o pasterzach i owcach. Kazanie na wtórą Niedzielę po Wielkiejnocy. (De Sancta Ecclesiae Dei Monarchia et de Pastoribus et Ovibus. Concio pro Dominica secunda post Pascha). b) O kąkolu heretyckim i diabelskiej wolności religijnej (De haeretica zizania et diabolica libertate religiosa). c) O jedności Kościoła Bożego pod jednym pasterzem i o greckim i ruskim od tej jedności odstąpieniu, oraz Synod Brzeski i Obrona Synodu Brzeskiego.

 

14) Bp Władysław Krynicki, a) Dzieje Kościoła powszechnego. b) Sobór Watykański. c) Zasady modernizmu.

 

15) Ks. Zygmunt Golian, Moderantyzm a ultramontanizm.

 

16) Ks. Umberto Benigni, Ultramontanizm.

 

17) Ks. Antoni Tauer, Gallikanizm. (Gallikańskie swobody).

 

18) Ks. Augustyn Arndt SI, Ignacy Doellinger. (Ignaz von Döllinger. Eine Charakteristik von Dr. Emil Michael S. J.).

 

19) "Przegląd Lwowski", a) Kongres omylników w Monachium. b) Rozmowy kanclerza Bismarcka. c) Döllingeryzm w Krakowie. d) Wobec wypadków krakowskich. e) Sobór Watykański i nauka niemiecka.

 

20) "Tygodnik Soborowy", a) Biskupi wobec Soboru i Papieża. b) Zamiary masonerii co do Soboru. Matriarchinie Soboru. c) Nieomylność papieska i niemiecka teologia.

 

21) Ks. Antoni Krechowiecki, a) Nauki niedzielne. Skład Apostolski według Ewangelii i Ojców Kościoła. b) Skład Apostolski według Ewangelii i Ojców Kościoła. Wierzę w Boga Ojca Wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi. – Cel i znaczenie Adwentu. – Walka na niebie. – Upadek Aniołów. – Rozliczne nazwy szataństwa, jego natura, działanie. – Wpływ szatana w świecie dzisiejszym. c) Errata historii co do Papiestwa w kolei wszystkich wieków. Studium krytyczne. d) Nieomylność papieska w stosunku do historii i państwa. e) Skład Apostolski według Ewangelii i Ojców Kościoła. "Święty Kościół Powszechny...". Czy być mogą i co znaczą nowe dogmaty w katolickim Kościele? – Nieomylność Kościoła i Apostolskiej Stolicy. – Wyrok powszechnego Watykańskiego Soboru. – Stwierdzenie Nieomylności Papieskiej: świadectwa Ewangelii, Ojców świętych, Soborów i całej katolickiej tradycji. – Fakt bezbłędności Papieży w rzeczach wiary. – Główne powody niechęci i wrzawy obudzonej orzeczeniem Nieomylności tej. – Faryzeizm jej nieprzyjaciół.

 

22) Papież Pius IX, Akt wiary w przywileje Maryi i nieomylność Papieża.

 

23) "Tygodnik Katolicki", a) Stanowisko episkopatu na Soborach powszechnych. b) Konstytucja "Pastor aeternus".

 

24) Kwintus Septymiusz Florens Tertulian, a) Preskrypcja przeciw heretykom. (Liber de praescriptionibus adversus haereticos) b) O dyscyplinie i obyczajach heretyków (De haereticorum disciplina et moribus).

 

25) Św. Wincenty z Lerynu, Pamiętnik (Commonitorium). Rozprawa Pielgrzyma o starożytności i powszechności wiary katolickiej przeciw niezbożnym nowościom wszystkich kacerzy. (Commonitorium adversus haereses. Tractatus Peregrini pro catholicae fidei antiquitate et universitate adversus profanas omnium haereticorum novitates).

 

26) Ks. Jules Didiot, a) Mały traktat o Kościele (wraz z odpowiedziami na zarzuty adwersarzy). b) Msza święta.  c) Niepokalane Poczęcie. d) Męczeństwo. e) Dusza kobiety. f) Herezja.

 

27) Emanuel Bułhak, Dzieła św. Dionizego Areopagity, Christianitas, i Formgeschichte.

 

28) Wingolf, Czemu jestem katolikiem? Kilka słów o modernizmie.

 

(Przyp. red. Ultra montes).

 

 

( PDF )

 

© Ultra montes (www.ultramontes.pl)

Cracovia MMXXIII, Kraków 2023

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: