CHARAKTERYSTYKA I HISTORIA niektórych wyrazów
Wstecznik – Wstecznictwo
CHARAKTERYSTYKA I HISTORIA niektórych wyrazów
Wstecznik – Wstecznictwo
Niezbyt dawno pokazał się ten wyraz zrobiony z francuskiego retrograde, ale zrobiony bardzo szczęśliwie; gdyż musiał koniecznie znaleźć się pod piórem, które zachwalając i polecając postęp i postępowych, potrzebowało tego czarnego tła, aby złote litery szyldu, tym mocniej biły w oczy.
Otóż antypodą postępowca i postępu, jest nie kto inny, tylko wstecznik i wstecznictwo. Ileż to pogardy mieści się w tym wyrazie, tak blisko brzmiącym z wszetecznikiem! francuski retrograde niech się za piec schowa przed naszym polskim wstecznikiem, wynalezionym na pogrom i potępienie tych mizeraków, co nie wstąpili w szeregi tak zwanego postępu, i nie uznali chorągwi jego.
Jeżeli ten i ów, za nie podzielanie wszystkich artykułów wiary postępu, ściągnął na siebie epitet wstecznika, spadający nań z trzaskiem, spiorunowany, opuszczał uszy, nie śmiał oczu podnieść na drugich, i wstydził się nawet sam przed sobą, choć właściwie nie wiedział za co? Dość, że drukowany ten strzał, konfundował zrazu nie ostrzelanych; ale gdy coraz gęściej strzelano, a ten i ów ochłonąwszy z przestrachu, przekonał się, że armia postępowa robiła postęp tylko w demonstracjach ulicznych i wybijaniu szyb, przestał drżeć przed epitetem i odesłał go zwrotną pocztą do miejsca urodzenia. "Wstecznik" lubo stracił na wartości i mocy, pokazuje się jeszcze w kursie jak walutowy krejcar, zamieszany między centami. Wyraz ten wyrugował dawnego obskuranta, mającego pewne znaczenie w epoce restauracji; sam zaś nie ma żadnego znaczenia w naszych czasach powszechnego ruchu, tak materialnego jak politycznego; ruchu porywającego i najospalsze umysły.
Niedługim też cieszył się powodzeniem.... Dziś w ręku naszych frazesowych terrorystów, robi on efekt pękających kulek w kotyllonie.
Fragment artykułu z "Przeglądu Lwowskiego", Rok trzeci (1873). Tom VI. (Wydawca i Redaktor X. Edward Podolski). Lwów 1873, ss. 305-306. (Cały art. pt. Charakterystyka i historia niektórych wyrazów na ss. 293-306).
(Pisownię nieznacznie uwspółcześniono).
© Ultra montes (www.ultramontes.pl)
Cracovia MMIV, Kraków 2004
POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ:
