KATECHIZM POLEMICZNY

 

CZYLI

 

WYKŁAD NAUK WIARY CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

 

PRZEZ ZWOLENNIKÓW LUTRA, KALWINA I INNYCH Z NIMI SPOKREWNIONYCH

ZAPRZECZANYCH LUB PRZEKSZTAŁCANYCH

 

O. JAN JAKUB SCHEFFMACHER SI

 

––––––––––

 

ROZDZIAŁ VII

 

O Komunii świętej pod obiema postaciami

 

––––––

 

Nauka I

 

P. Czy należy Najświętszy Sakrament pod obiema postaciami przyjmować?

 

O. Nie, to bynajmniej nie jest potrzebnym.

 

P. A to dlaczego nie?

 

O. Najprzód dlatego, że również to samo otrzymujemy, komunikując się pod jedną, co pod dwiema postaciami, a zatem tyle pod postacią chleba, ile pod postacią wina; po wtóre dlatego, że Chrystus tym co Go pod jedną postacią przyjmują, również to samo i tyle przyrzekł ile tym, co Go przyjmują pod dwiema postaciami; po trzecie, ponieważ starożytny Kościół bardzo często się ograniczał na podawaniu Komunii pod jedną postacią.

 

P. Mówisz, że się pod jedną postacią czyli pod samą postacią chleba to samo i tyle przyjmuje, ile pod dwiema postaciami, a to dlaczego?

 

O. Dlatego, że pod jedną postacią, a więc i pod postacią chleba, otrzymuje się całego i niepodzielnego Chrystusa.

 

P. Czy się też i Najświętsza Krew przyjmuje pod postacią chleba?

 

O. Tak jest, jako nie mniej i Najświętsze Ciało przyjmuje się pod postacią wina.

 

P. Dlaczego?

 

O. Ponieważ Ciało Chrystusowe żywe i nieśmiertelne jest, zaczem też i bez krwi być nie może.

 

P. Czy kapłan w czasie Mszy świętej przyjmuje co więcej, niż człowiek świecki?

 

O. Nie, on nic więcej nie przyjmuje.

 

P. Objaśnij to jakim porównaniem?

 

O. Ten, kto by przyjął dwie hostie nie przyjmowałby więcej, aniżeli ten, kto by jedną przyjmował.

 

P. Dlaczego kapłani przyjmują kielich (1), a nie podają go ludowi; alboż oni mają większe prawo do tego niż insi?

 

O. Kapłani, biskupi, a nawet i sam Papież przyjmują tylko komunię pod jedną postacią, gdy Mszy świętej nie odprawiają.

 

P. Dlaczego kapłani używają zawsze kielicha przy Mszy świętej?

 

O. Ponieważ kielich stanowi jedną część ofiary.

 

P. Dlaczego mówisz, że kielich do ofiary należy?

 

O. Dlatego, że Chrystus jest Kapłanem według porządku Melchizedechowego; Melchizedech zaś chleb i wino ofiarował, z tego powodu też i Chrystus podczas ostatniej wieczerzy ofiarę na chlebie i winie odprawił a kapłani mają obowiązek, tę ofiarę w podobny sposób odprawiać (2).

 

Nauka II

 

P. Mówiłeś że Chrystus tym co Go tylko pod jedną postacią przyjmują toż samo obiecał, co i tym, którzy Go pod dwiema postaciami przyjmują – czymże to dowodzisz?

 

O. To się okazuje z szóstego rozdziału Ewangelii św. Jana, gdzie Pan Jezus, ustanowienie Najświętszego Sakramentu, przyobiecał.

 

P. Co mówi tam Zbawiciel w wierszu 50?

 

O. "Ten jest chleb, który z nieba zstąpił, aby ten, co by Go pożywał nie umarł".

 

P. Co mówi w wierszu 52?

 

O. "Jeśliby kto pożywał tego chleba, żyć będzie na wieki a chleb, który ja dam jest ciało moje na żywot świata".

 

P. Co mówi w wierszu 58?

 

O. "Jako ja żyję dla Ojca, tak też i ten, który mnie pożywa żyć będzie dla mnie".

 

P. Co mówi w wierszu 59?

 

O. "Ten jest chleb, który z nieba zstąpił; nie jako ojcowie wasi jedli mannę i pomarli, kto pożywa tego chleba żyć będzie na wieki".

 

P. Cóżeś w tych wszystkich zdaniach zauważył?

 

O. Że Chrystus zarówno tym, co Go pod jedną, jako i tym, co Go pod dwiema postaciami przyjmują, też same obietnice czyni.

 

P. Czy nie znajdujesz przykładu, że Chrystus sam niektórym uczniom pod jedną postacią Komunię świętą udzielił?

 

O. I owszem: Chrystus dwu uczniów idących do Emaus pod jedną postacią komunikował.

 

P. Jak się o tym wyraża święty Łukasz? (rozdz. XXIV, wiersz 30, 31).

 

O. "Stało się, gdy z nimi u stołu siedział, wziąwszy chleb błogosławił, a złamawszy podawał im. I otworzyły się oczy ich, i poznali Go, On zaś zniknął z oczu ich".

 

P. Czy te słowa można o Komunii św. tłumaczyć?

 

O. Ojcowie św. tak to rozumieją, ale i sam kontekst się tego każe domyślać.

 

P. Co mówi św. Paweł Apostoł o tych, którzy Komunię św. niegodnie przyjmują? (I Kor. XI, 27)

 

O. "Kto niegodnie pożywa ten chleb, albo Kielich Pański pije winien jest Ciała i Krwi Pańskiej".

 

P. Co oznacza wyraz albo?

 

O. Apostoł stoi przy tym, iż nie potrzeba dwóch postaci do przyjęcia Komunii, ale przyjmując Go niegodnie, choćby tylko pod jedną postacią, popełnia się świętokradztwo.

 

P. Nie mógłbyś z Ewangelii św. Łukasza dowieść, że kielich do Komunii świętej nie jest koniecznie potrzebnym?

 

O. To, co Pan Jezus dawał po wieczerzy, to nie jest konieczną częścią wieczerzy, lecz Chrystus podał kielich po wieczerzy, więc kielich do Komunii nie jest potrzebny.

 

P. Jakże się o tym św. Łukasz wyraża? (XXII, 20).

 

O. "Podobnież wziął Kielich po wieczerzy".

 

Uwaga tłumacza.

 

Pan Jezus skoro tylko dopełnił błogosławieństwa chleba natychmiast go łamał i podawał uczniom mówiąc:

 

"To jest ciało moje" więc oczywiście dał im siebie samego takim, jakim był – żywym – z Bóstwem – z duszą i Ciałem i z Krwią swoją.

 

A potem oddzielnie konsekrował Kielich i znów ich komunikował, podając im Krew również żywą i ubóstwioną z duszą i Ciałem swoim.

 

Nauka III

 

P. Dlaczego mówiłeś że starożytny Kościół często na Komunii pod jedną postacią poprzestawał?

 

O. Ponieważ to licznymi przykładami jest stwierdzonym.

 

P. Co pisze Nicefor w księdze XIII rozdz. 7 swojej Historii o pewnej pani, która podstępnym sposobem do Komunii przystąpić chciała?

 

O. Opisuje, że ona św. Komunię dała służącej, od której kryjomo inny chleb wzięła i udała jakoby Komunię świętą przyjmowała, lecz kruszyna w ustach jej w kamień się zamieniła (3).

 

P. Jakiż stąd wniosek?

 

O. Stąd wnoszę, że wówczas Kielicha nie używano; inaczej niewiasta ona nie byłaby mogła o takim podejściu myśleć.

 

P. Przytocz co św. Grzegorz opowiada o innej niewieście, która najświętszą Komunię z sobą do domu wzięła i takową w skrzynce zamknęła.

 

O. "Gdy, powiada, Święty Chleb pożywać chciała, wybuchł płomień ze skrzyni i odstraszył ją, bo czystego sumienia nie miała".

 

P. Czegóż się stąd domyślasz?

 

O. Domyślam się, że niewiasta ona konsekrowanego wina z kościoła bynajmniej nie brała i w skrzyni nie ukrywała.

 

P. Co pisze św. Bazyli do Cezariusza o pustelnikach?

 

O. Pisze do niego, że pustelnicy, daleko od miasta osiedleni, mieli zwyczaj Chleb konsekrowany brać na pustynię, na rok cały. Oczywistą przeto rzeczą jest, że wina tak długo na puszczy przechowywać nie mogli.

 

P. Czyliż Gelazy Papież nie rozkazał wszystkim katolikom przyjmować Komunię pod obiema postaciami?

 

O. Uczynił to tylko przeciwko manichejczykom.

 

P. Jakież były błędy manichejczyków?

 

O. Oni, między innymi błędami utrzymywali, że wino jest wynalazkiem szatana i żółcią smoka.

 

P. Jakiegoż użył Papież sposobu aby tych kacerzy nie dopuszczać do Komunii, do której ci w zamieszaniu pomiędzy katolikami wkradać się byli zwykli?

 

O. Rozkazał ażeby katolicy Komunię pod postacią wina przyjmowali przewidując że manichejczykowie przez wstręt do wina nie poważą się do ołtarza zbliżać.

 

P. Jaki stąd wniosek?

 

O. Wnoszę stąd, że przed tym Papieża rozporządzeniem, zwyczajem było komunikować tylko pod postacią Chleba, inaczej nie byliby manichejczykowie mogli w zamieszaniu pomiędzy katolikami do Komunii podstępnie przystępować.

 

P. Pod jaką postacią dawano Komunię chorym w sposobie Wiatyku? (4)

 

O. Tylko pod postacią chleba.

 

P. Co podawano dzieciom siedmio- i ośmioletnim?

 

O. Tylko okruszyny ośrodków chleba konsekrowanego.

 

P. Co podawano niemowlętom?

 

O. Tylko parę kropli konsekrowanego wina a nie chleba konsekrowanego.

 

P. Co podawają dotąd kapłani greckiego obrządku ludowi podczas postnych tygodni?

 

O. Tylko konsekrowane partykuły chleba, które się w Niedzielę na cały tydzień konsekrują.

 

P. Cóż z tego wszystkiego wnosisz?

 

O. Że Kościół nigdy nie wierzył, aby przez zwyczaj komunikowania pod jedną tylko postacią Najświętszy Sakrament był obciętym, albo żeby ten zwyczaj rozkazowi lub ustawie Chrystusa był przeciwnym.

 

Nauka IV

 

P. Alboż to Zbawiciel wyraźnie nie rozkazał, mówiąc u św. Mateusza rozdz. XXVI, w. 27.: "Pijcie z tego wszyscy"?

 

O. Słowa te odnosiły się tylko do Apostołów.

 

P. Czymże to dowiedziesz?

 

O. Wyrażeniem, które zaraz po tych słowach następuje: "Tejże nocy wszyscy się ze mnie zgorszycie" (więc mówił tylko do Apostołów wyłącznie).

 

P. Czymże to jeszcze dalej dowiedziesz?

 

O. Słowy św. Marka w. rozdz. XIV, 23: "I wszyscy z niego pili", to jest wszyscy Apostołowie.

 

P. Lecz cóż odpowiesz na to, gdy dowód odwrócimy; to jest: Jeśli rozkaz picia odnosił się tylko do Apostołów, więc by i rozkaz jedzenia tylko do Apostołów się odnosił?

 

O. Rozkaz jedzenia a zarazem i picia odnosił się tu rzeczywiście tylko do Apostołów i ich następców czyli kapłanów.

 

P. Jakże to dowodzisz?

 

O. Zbawiciel mówił: jedzcie i pijcie do tych samych osób, do których mówił: To czyńcie na moją pamiątkę. Ależ te ostatnie wyrazy odnosiły się tylko do Apostołów i ich następców; więc...

 

P. Jakże dowiedziesz, że wyrażenie: To czyńcie na moją pamiątkę, odnosiło się tylko do Apostołów i ich następców?

 

O. Wyrażeniem: To czyńcie na moją pamiątkę udzieloną została władza konsekrowania i rozdawania Komunii św., ale ta władza daną była samym tylko Apostołom i ich następcom.

 

P. Jeśli się rzecz tak ma, to w całej Ewangelii nie znajdziesz rozkazu, że także i inni chrześcijanie Komunię przyjmować powinni?

 

O. I owszem, taki rozkaz znajduje się w tychże samych słowach: To czyńcie na pamiątkę moją.

 

P. A to jakim sposobem?

 

O. Jeśli kapłani otrzymali rozkaz do konsekrowania i do rozdzielania, to wierni tym samym mają przykazanie przyjmowania Komunii.

 

P. Kiedy Pan Jezus wyrzekł te słowa: "To czyńcie na pamiątkę moją"?

 

O. To mówił zaraz po rozdaniu św. Chleba, a nie po rozdaniu Kielicha.

 

P. Co za tym idzie?

 

O. Że Apostołowie mają rozkaz podawania świętego Chleba, a nie mają rozkazu do podawania Kielicha.

 

P. Alboż to Zbawiciel nie mówi u św. Jana w rozdziale VI, w wierszu 54: "Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam, jeślibyście nie jedli Ciała Syna Człowieczego i nie pili Krwi Jego, nie będziecie mieć żywota w sobie", czy tu nie ma rozkazu dla wszystkich wiernych?

 

O. Bynajmniej; a lutrzy nie mają żadnego prawa przytoczenia tego miejsca przeciw katolikom.

 

P. A to dlaczego?

 

O. Bo oni rozdział VI świętego Jana nie tłumaczą o Komunii świętej, a tylko o wierze w Chrystusa (5).

 

P. A jako odpowiadają na to miejsce katolicy, którzy te słowa do Komunii św. odnoszą?

 

O. Odpowiadają, że oni Ciało Pana Jezusa pożywają i Krew Jego piją, gdy jedno i drugie przyjmują pod postacią chleba.

 

Uwaga tłumacza. Tak samo katolicy wyznawają, że nawzajem pod samą postacią wina pożywa się nie tylko Krew, ale i Ciało Pana Jezusa.

 

Nauka V

 

P. Co powinniśmy przeciwnikom odpowiadać, gdy się na ustanowienie Najświętszego Sakramentu powołują?

 

O. Należy im przypomnieć, iż oni, co się zaszczycają, iż się literalnie Pisma św. trzymają, powinni wszystko czynić, co Pan Jezus przy ustanowieniu tego Sakramentu czynił.

 

P. Na co szczególniej należy ich uwagę zwrócić?

 

O. Na to, że oni powinni wzajemnie nogi sobie umywać, że powinni chleb łamać, a kielich z ręki do ręki podawać, Komunię późno po kolacji przyjmować i że ich tylko dwunastu może przy stole zasiadać.

 

P. Oni by zaś mogli odpowiedzieć, że to wszystko nie należy do istoty Najświętszego Sakramentu?

 

O. Toż samo też mówią i katolicy odnośnie do użycia obojga postaci.

 

P. Jakże dowiedziesz, że obie postacie do istoty Najświętszego Sakramentu nie należą?

 

O. Gdyby obie postacie do istoty Najświętszego Sakramentu należały, to by Pan Jezus tym, którzy tylko pod jedną postacią Komunię biorą nie był jedno i toż samo przyobiecał, co i przyjmującym Go pod dwiema postaciami.

 

P. Czymże jeszcze więcej dowiedziesz, że obie postacie nie należą do istoty Sakramentu?

 

O. Gdyby obie postacie do istoty Sakramentu należały, to by Kościół w pierwszych wiekach nie był tych postaci rozłączał, tak jak to rzeczywiście czynił.

 

P. Czego by się można jeszcze więcej od naszych przeciwników domagać, gdyby się pomimo to na ustanowienie Najświętszego Sakramentu powoływali?

 

O. Można by od nich wymagać, aby też chrzcili tak jak Chrystus był ochrzczony i jak Apostołowie chrzcili.

 

P. A jak Chrystus był ochrzczonym i jak Apostołowie chrzcili?

 

O. Przez zanurzanie (6).

 

P. Czy zachodzi wielka różnica pomiędzy zanurzaniem i polewaniem?

 

O. Większa jeszcze w tym zachodzi różnica aniżeli pomiędzy Komunią pod jedną a Komunią pod dwiema postaciami.

 

P. Nie mogliżby oni powiedzieć, że zarówno przy polewaniu jako i przy zanurzaniu woda i słowo: "Ja ciebie chrzczę itd.", jako istotne części Sakramentu chrztu św. się znajdują i że niczego więcej nie potrzeba?

 

O. Rzecz się tu ma tak samo, jako i w Komunii pod jedną postacią, w której Ciało i Krew Jezusa Chrystusa pod zewnętrznym znakiem się znajduje, co zarówno wystarcza.

 

P. Nie mogliżby powiedzieć, że oni przez zanurzenie nie chrzczą dla uniknienia wielu niedogodności?

 

O. Toteż i katolicy nie podawają Kielicha dla uniknięcia wielu niedogodności.

 

P. A nie mogliby powiedzieć, że nie można przypuścić, ażeby Bóg jako Pan i kierownik Kościoła zezwolił na udzielanie chrztu niewłaściwym sposobem?

 

O. Można też równie odpowiedzieć, że przypuszczać nie można, ażeby Bóg jako Pan i kierownik Kościoła tak długo zezwalał na podawanie i przyjmowanie Komunii niewłaściwym sposobem.

 

P. Co za tym idzie?

 

O. Za tym idzie, że nasi przeciwnicy do jednego z dwojga są przyniewoleni: albo uznać za właściwe przyjmowanie Komunii pod jedną postacią, albo powątpiewać o ważności swojego własnego chrztu; dodamy, że albo trzeba Pismo św. zrozumieć i tłumaczyć według podania i nauki Kościoła, albo trzeba je wypełniać według znaczenia literalnego. Luteranie zaś ani jednego ani drugiego nie spełniają.

 

Nauka VI

 

P. Jako jeszcze dowiedziesz krótko i niezaprzeczenie, że przyjmowanie Komunii pod jedną postacią wystarcza do zbawienia?

 

O. Trojakim świadectwem: najprzód, świadectwem Chrystusa; po wtóre, świadectwem Kościoła; po trzecie, świadectwem samegoż Lutra.

 

P. Jakież są słowa świadectwa Chrystusowego?

 

O. Pan Jezus mówi u św. Jana rozdz. VI, w. 59: "Kto pożywa tego chleba żyć będzie na wieki". Katolicy jedzą z tego chleba; zaczem mają to wszystko, czego do wiecznego żywota potrzeba.

 

P. Jakie jest świadectwo Kościoła?

 

O. Kilkanaście wieków przed Lutrem Kościół wszędzie ludowi tylko pod postacią chleba udzielał Komunię, gdyby to było błędem, to by Kościół koniecznie pobłądził, co jest niemożebnym.

 

P. Jak się o tym wyraża Apologia Augsburskiego wyznania wiary w artykule o obojej postaci?

 

O. Uniewinniamy Kościół, który krzywdę sobie przez Papieżów wyrządzoną cierpiał.

 

P. Czy jednak może Kościołowi taka krzywda być wyrządzoną, którą by zadany był uszczerbek w rzeczy do zbawienia koniecznie potrzebnej?

 

O. Nie, bo wówczas byłby przezwyciężony Kościół; kiedy jednak bramy piekieł przemóc go nie mogą.

 

P. Jakie jest trzecie świadectwo?

 

O. Świadectwo samego Lutra.

 

P. I cóż on mówi? (Tom II, edit. germ. Jen. f. 100 b).

 

O. "Jeśli przyjdziesz do jakiej miejscowości gdzie tylko jedną postać podają, przyjmij tylko jedną postać i nie sprzeciwiaj się mnogości (gromadzie)".

 

P. A co dalej mówi? (Tom III, edit. germ. Jen. f. 274 w. r. 1526).

 

O. Gdyby Sobór dwie postacie zarządził, to byśmy na przekór Soborowi jedną tylko postać używali.

 

P. Co wnosisz z tych trzech świadectw i z tego wszystkiego, co się o tym przedmiocie wyżej powiedziało?

 

O. Z tego wszystkiego wnoszę, że przeciwnicy żadnej słusznej i sprawiedliwej podstawy nie mają, aby się z powodu Kielicha od Kościoła odłączać.

 

P. Jeżeli zaś ten artykuł wiary, względem którego się najwięcej użalają żadnej słusznej sprawiedliwej podstawy do oddzielenia się od Kościoła nie nastręcza, co stąd dalej jeszcze wnosisz?

 

O. Wnoszę stąd, że oni sumiennie i pod utratą zbawienia są obowiązani do pojednania się z Kościołem katolickim.

 

––––––––––

 

 

Katechizm Polemiczny czyli Wykład nauk wiary chrześcijańskiej przez zwolenników Lutra, Kalwina i innych z nimi spokrewnionych zaprzeczanych lub przekształcanych, pierwotnie w języku francuskim ułożony przez O. J. J. Szeffmachera Zgrom. Jezusowego, z poprzedzeniem listów dwóch nawróconych pastorów, wykazujących powody nawracania się licznych Protestantów na łono Kościoła Katolickiego. Przełożył z francuskiego na język niemiecki J. M. nauczyciel religii, a z niemieckiego na język polski przełożył i uwagami objaśnił X. Nestor Higin Soter Bieroński kanonik, proboszcz małogoski, prof. semin. kieleckiego. Częstochowa 1883, ss. 123-135.

 

Przypisy:

(1) Wyrażenie Kielich oznacza Komunię świętą pod postacią wina.

 

(2) Jest też w tym mistyczne, czyli tajemnicze znaczenie, iż podczas Ofiary spełnionej na Kalwarii Krew Pana Jezusa wszystka od ciała się odłączyła i Pismo św. wyraźnie w Starym i w Nowym Testamencie mówi, że jesteśmy Krwią odkupieni, a indziej, że Chrystus Ciało swoje oddał za nas. Zdania te są wielolicznie powtarzane w Piśmie św., dlatego je tylko ogólnie bez cytat przytaczamy. (Przyp. tłum. polskiego).

 

(3) Ta niewiasta należała do sekty macedończyków; o tym piszą też Sozomen i Zonaras. Fakt ten zdarzył się za czasów Arkadiusza i Honoriusza. (Przyp. autora).

 

(4) Wiatykiem zowie się Komunia św. udzielana złożonym ciężką i niebezpieczną chorobą, różni się zaś od zwykłej Komunii nie tylko osobną formą słów – ale tym, że ją wolno do domu chorego przynosić i przyjmować ją, chociażby nie na czczo. (Przyp. tłum. polskiego).

 

(5) Rozdział ten aż nazbyt wyraźnie mówi o rzeczywistym istnieniu Pana Jezusa w Najświętszym Sakramencie. Lutrzy przeto i kalwini zanadto przyparci używają wybiegu tłumacząc go o wierze, lecz gdyby tak było, to Pan Jezus nie powinien był pozwolić, ażeby wielu uczniów Go odstąpiło (tamże wiersz 67) iż dalej z Nim nie chodzili; dlatego zapytał Pan Jezus i Apostołów: "Izali i wy chcecie odejść". Dosyć było powiedzieć po lutersku: nie odchodźcie, bo to wszystko jest przenośnią o wierze – a pewnikiem byliby się wrócili ci, którzy już byli odeszli mówiąc: "Twarda jest ta mowa". – Nieszczęściem, że ten Chleb i Ciało znów występuje na jaw przy ostatniej wieczerzy i dowodzi, że ów dla nich niefortunny rozdział VI nie był metaforą.

 

(6) Najprawdopodobniej Apostołowie chrzcili też przez pokropienie; bo inaczej nie mogliby jednego dnia 3-ch, a drugiego dnia 5-ciu tysięcy ochrzcić. (Przyp. tłum. polskiego).

 
© Ultra montes (www.ultramontes.pl)

Powrót do spisu treści dzieła o.  Jana Jakuba Scheffmachera pt.
Katechizm polemiczny

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: