KATECHIZM POLEMICZNY

CZYLI

WYKŁAD NAUK WIARY CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

PRZEZ ZWOLENNIKÓW LUTRA, KALWINA I INNYCH Z NIMI SPOKREWNIONYCH

ZAPRZECZANYCH LUB PRZEKSZTAŁCANYCH

O. JAN JAKUB SCHEFFMACHER SI

––––––––––

ROZDZIAŁ XVI

O Świętych Obrzędach

––––––

Nauka I

P. Czemu Kościół tak liczne i różnorodne obrzędy używa?

O. Ażeby też wobec wszystkich, czyli publicznie, zewnętrznymi obrzędami cześć wewnętrzną, Bogu przynależną objawić.

P. Dlaczego jeszcze?

O. Dla ożywienia w wiernych pobożności, gdyż tym sposobem umysł się wznosi i wzrusza.

P. A jeszcze dla czego więcej?

O. Ażeby tym sposobem, prostym i nieumiejętnym ludziom, poznanie Boskich tajemnic ułatwić.

P. Czy obrzędy kościelne nie są zabobonem?

O. Jako obrzędy Starego Zakonu nie były zabobonnymi, tak również i obrzędy Nowego Testamentu zabobonnymi nazywać się i być nie mogą.

P. Czy obrzędy kościelne mają jaką podstawę w Piśmie św.?

O. Tak jest rzeczywiście, ponieważ św. Paweł Apostoł w pierwszym liście do Koryntczyków zaleca, aby w zebraniach kościelnych wszystko było porządnie i uczciwie (XIV, 40). A ten jest właśnie cel obrzędów świętych (1).

P. Czemu się, na przykład, poświęca świece w dniu Najświętszej Maryi Panny Gromnicznej?

O. Ponieważ Zbawiciel, który jest światłem świata, w dniu tym po raz pierwszy w kościele się pojawił.

P. Czemu w Wstępną środę popiołem się głowy posypuje?

O. Dla przypomnienia i oznaczenia, że człowiek z prochu powstał i w proch się obróci.

P. Czemu poświęcają palmy w Kwietnią niedzielę?

O. Na pamiątkę tryumfalnego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy.

P. Czemu się chrzci dzwony?

O. Dzwonów się właściwie nie chrzci, ale się je poświęca, również jako poświęca się kościoły kropieniem wodą święconą.

P. Czemu się święci: chleb, napoje, jaja i inne pokarmy?

O. Dla uproszenia błogosławieństwa Bożego nad naszym pokarmem i napojem.

P. Jako się o tym święty Paweł Apostoł wyraża? (I Tym. IV, 4-5).

O. "Wszelkie stworzenie Boże, mówi, dobre jest, a nie ma być odrzuconym, co z dziękowaniem bywa przyjmowane, albowiem poświęcone bywa przez słowo Boże i modlitwę".

P. Skądże ma swoją moc woda święcona?

O. Z Modlitwy.

P. A to jakim sposobem?

O. Ponieważ używający wody święconej, objawia, iż chce być uczestnikiem modlitwy, którą kapłan przy poświęceniu wody odprawił.

P. Jaką to modlitwę odmawia kapłan przy święceniu wody?

O. Prosi, ażeby wszystkie zasadzki złego ducha, mocą i łaską Ducha Świętego zostały zniweczone.

P. Czy woda święcona od dawna jest w Kościele w używaniu?

O. Od pierwszych wieków chrześcijaństwa.

P. Skądże o tym wiesz?

O. Święci: Cyprian, Cyryl, Augustyn i wielu innych, to poświadczają.

Nauka II

O obrzędach Mszy świętej (2)

P. Co oznaczają kapłańskie ubiory?

O. Po większej części oznaczają one pewne okoliczności męki Pana Jezusa.

P. Co oznacza humerał czyli chustka, którą kapłan szyję pokrywa?

O. Oznacza ona ową szmatę, którą Chrystusowi oczy zawiązano.

P. Co oznacza alba, czyli biała koszula, w którą się kapłan przyodziewa?

O. Oznacza ona ową białą szatę, w którą Chrystusa u Heroda na pośmiewisko przyodziano.

P. Co oznaczają manipularz, stuła i pasek?

O. Te rzeczy oznaczają różne postronki i więzy, którymi Pan Jezus był skrępowany.

P. Co oznacza ornat?

O. Ornat oznacza onę suknię purpurową, którą Pan Jezus ku urągowisku został przybrany.

P. Co oznacza krzyż na ornacie?

O. Oznacza on krzyż, który Pan Jezus na swych barkach dźwigał (3).

P. Co oznaczają przybory kielicha?

O. Przybory te oznaczają prześcieradło, w które Ciało Pana Jezusa w grobie było uwinięte.

P. Co znaczy Ołtarz?

O. Ołtarz przedstawia górę Kalwarii, na której Pan Jezus był ukrzyżowany.

P. Czemu się Mszał czyli księgę Ewangelii z prawej strony ołtarza na lewą przenosi?

O. Dlatego, że Ewangelia od żydów, którzy jej nie przyjęli, została przeniesioną do pogan.

P. Czemu lud podczas Ewangelii powstaje?

O. Dla okazania swej gotowości ku spełnieniu przykazań Chrystusa (4).

P. Czemu kapłan do wina wodę przymieszywa?

O. Dla okazania iż natura Boska Chrystusa, z ludzką naturą w jednej osobie się połączyła.

P. Czemu kapłan czyni podniesienie Hostii św.?

O. Dla okazania, jako Pan Jezus na krzyżu został podniesionym.

P. Czemu kapłan podzieliwszy Hostię na trzy części jedną z nich do kielicha wpuszcza?

O. Tym się oznacza oddzielenie Ciała od Krwi i od duszy w Chrystusie i jako dusza Jego zstąpiła do otchłani.

P. Czemu się kapłan już to głośno, już to cichaczem modli?

O. Aby naśladować Pana Jezusa modlącego się na krzyżu już to cicho, już głośno.

P. Czemu kapłan w każdej Mszy św. błogosławieństwo udziela?

O. Aby wyrazić ono błogosławieństwo, które Pan Jezus przed swoim Wniebowstąpieniem uczniom udzielił (5).

Nauka III

P. Dlaczego odprawia się Msza święta w łacińskim, a nie w ludowym języku?

O. To głównie czyni się dlatego, aby służba Boża wszędzie była jednostajną.

P. Jaka jeszcze inna przyczyna że się Msza w ludowych językach nie odprawia?

O. Drugą przyczyną jest, ażeby Modlitwy przy Mszy św. zawsze nieodmienne trwały, i dla uniknięcia zmian którym języki żyjące podlegają (6).

P. Przytocz jeszcze inny powód?

O. Używa się jednego i tegoż samego języka w całym Kościele, ażeby wszyscy duszpasterze w koniecznych wypadkach mogli się porozumiewać.

P. Alboż się ludowi nie wyrządza niesprawiedliwość, gdy się Msza św. w języku łacińskim odprawia?

O. Żadną miarą.

P. A to dlaczego?

O. Najprzód dlatego, że Pan Bóg zarówno wszystkie modlitwy w każdym języku rozumie, a po wtóre dlatego, że lud w książkach do nabożeństwa wszystkie mszalne modlitwy w tłumaczeniu znajduje, a zatem może swoje modlitwy z kapłańskimi jednoczyć.

P. Alboż to św. Paweł Apostoł w pierwszym liście do Koryntian (XIV, 19) nie powiedział: "W kościele wolę pięć słów według wyrozumienia mego powiedzieć, abym i drugich nauczał, niżeli dziesięć tysięcy słów obcym językiem"?

O. Apostoł mówi tu o słowach nauki, co się okazuje z przytoczeniem słów: "abym i drugich nauczał".

P. A przecież Apostoł w tym samym miejscu mówi: (XIV, 14) "Bo jeślibym się modlił językiem, duch ci się mój modli, lecz rozum mój bez pożytku zostanie"?

O. Apostoł mówi to o tych, którzy odebrali dar mówienia różnymi językami.

P. I czegoż się od nich domaga Apostoł?

O. Żeby publiczne modlitwy, w których innym przewodniczą, nie odprawiali w obcym języku.

P. A to dlaczego?

O. Ponieważ lud ich otaczający, nie mógł rozumieć, czy Modlitwa była dobrą i czy na nią powinni Amen odpowiadać.

P. Czy tej samej niewłaściwości nie należy się obawiać u katolików?

O. Bynajmniej: naprzód dlatego, ponieważ z nich bardzo wielu łaciński język rozumieją, a po wtóre dlatego, że ci którzy po łacinie nie rozumieją, to przynajmniej treść modlitwy znają i nie powątpiewają, że Kościół się dobrze modli.

P. W jakim języku odprawiają żydzi swoje publiczne modły?

O. W języku hebrajskim, który nie jest bynajmniej językiem ludowym.

P. W jakim języku odprawiają takież modlitwy Grecy?

O. W języku starogreckim, który też nie jest językiem ludowym.

P. W jakim języku odprawiają je Syryjczycy?

O. W języku chaldejskim, a nie w ludowym.

P. W jakim języku odprawiali publiczną służbę Bożą Afrykanie za czasów św. Augustyna, według świadectwa tegoż Doktora Kościoła?

O. W języku łacińskim, a nie w języku ludowym, jaki istniał za owych czasów.

P. Jaka stąd korzyść, że się chwała Boża publicznie nie odprawia w języku ludowym?

O. Stąd jeszcze i ta korzyść spływa, że lud z większą czcią i uszanowaniem takie nabożeństwa odbywa.

Nauka IV

O Obrazach

P. Do czego służą obrazy?

O. Obrazy służą najprzód do ozdoby kościołów.

P. Do czego jeszcze więcej?

O. Ku pouczaniu nieumiejętnych.

P. A do czego jeszcze więcej?

O. Do pomnażania pobożności.

P. Czy katolicy modlą się do obrazów?

O. Bynajmniej.

P. Czy ich pomocy wzywają?

O. O tym żaden katolik nawet nie myśli.

P. Może się jakiej pomocy albo łaski od obrazów spodziewają?

O. Niczego od obrazów ani się nie domagają, ani spodziewają.

P. Jako się o tym Sobór Trydencki wyraża?

O. "Czcimy obrazy nie jakoby one jaką moc w sobie posiadały" (Sess. XXV, De inv. Sanct.).

P. Czemu i w jakim znaczeniu powiadają, że w niektórych miejscach obrazy cudowne łaski sprawiają?

O. Nie godzi się mówić aby takie obrazy moc cudowną miały, ponieważ one żadnego życia w sobie nie mają.

P. Jakoż jednak dzieją się cuda za pośrednictwem obrazów, jeśli w przypuszczeniu że takowe rzeczywiście się dzieją?

O. Bóg sam wyświadcza szczególniejsze łaski tym, którzy przed obrazami z wzniosłą pobożnością się modlą (7).

P. Jakąż cześć oddajemy obrazom?

O. "Cześć ta, jaką wobec obrazów spełniamy, odnosi się do pierwowzoru" czyli do oryginału, mówi Sobór Trydencki (sess. XXV).

P. Przytocz nam słowa tego Soboru w dalszym ciągu?

O. "Tak, że w obrazach, które całujemy, przed którymi głowę odkrywamy, na kolana upadamy, czcimy Chrystusa a Świętym, których one przedstawiają, cześć oddajemy".

P. Jestże to naganną rzeczą, że obrazy na ołtarzach stawiamy?

O. Bynajmniej, tak samo jak i Salomon na naganę nie zasługiwał, iż dwóch Cherubinów na Skrzyni Przymierza pomieścił, co z rozkazu Bożego uczynił.

P. Jestże to naganną rzeczą, gdy przed obrazami przyklękamy?

O. Bynajmniej; tak jako i Jozue nie był nagany godnym, gdy przed Skrzynią Przymierza na twarz się rzucił.

Nauka V

O Relikwiach

P. Jak katolicy czczą Relikwie?

O. Czczą je jako drogocenne resztki, które nam znakomitą świętość przypominają.

P. Jak jeszcze więcej?

O. Czczą je, jako drogocenne zabytki, które ich ufność w przyczynę Świętych ożywiają.

P. Czy też i pierwsi chrześcijanie Relikwiom cześć oddawali?

O. Tak zaiste, ponieważeśmy się od nich tej czci nauczyli.

P. Jak się o tym św. Bazyli nad Ps. 115 wyraża?

O. "Żydzi poczytywali się za nieczystych, gdy się który z nich zmarłego dotknął, my zaś poczytujemy sobie za wielką łaskę, gdy się nam dozwala kości świętych Męczenników dotykać".

P. Co mówi św. Ambroży w 98 mowie nad świętymi Męczennikami Nazariuszem i Celsem?

O. "Czczę te ciała, które Chrystusa w ciężkiej śmierci uczciły i z Nim w niebie królują".

P. Co mówi św. Augustyn w swej 102 mowie do Kwintyniana?

O. "Przesyłam wam Relikwie św. Męczennika Szczepana, które z należytym uczczeniem przechowacie".

P. Co powiesz o św. Hieronimie?

O. Ten Święty napisał całe dzieło przeciwko Wigilancjuszowi, który pierwszy przeciwko czci Relikwii powstawał.

P. Czy Relikwie same przez się mają jaką moc?

O. Bynajmniej; lecz Bóg często przez nie wielkie łaski zwykł udzielać.

P. Przytocz tego przykład z Pisma św.?

O. Dotknięciem ciała zmarłego Elizeusza, zmarły do życia powrócił (IV Król. XIII, 21).

P. Przytocz przykład z Nowego Testamentu?

O. Niewiasta za dotknięciem kraju szaty Chrystusowej, została uzdrowioną.

P. Przytocz jeszcze przykład z Dziejów Apostolskich?

O. Za pośrednictwem chustki św. Apostoła Pawła, a nawet przez cień św. Piotra wielu chorych wyzdrowiało.

Nauka VI

O Pielgrzymkach

P. Czy pielgrzymki mogą być chrześcijanom pożyteczne?

O. Tak jest, one są pożyteczne, jeśli się takowe z należytą pobożnością odprawia.

P. Lecz, po co pielgrzymki odprawiać, kiedy Bóg jest wszędzie obecnym?

O. Bóg wprawdzie wszędzie jest obecnym, ale nie wszędzie są równe pobudki do pobożności.

P. Jakąż pobudkę do pobożności doznajemy przy pielgrzymkach?

O. Pobudzamy się zazwyczaj do gorliwszej modlitwy, gdy po utrudzającej podróży napotykamy przedmioty właściwe do wzruszenia nas do żarliwszej modlitwy.

P. Czy atoli odbywający pielgrzymkę nie dopełnia czynu bynajmniej od Boga nie nakazanego, a tylko od swej własnej woli zależnego, niczym jednak do pomnożenia chwały Bożej się nie przyczyniającego?

O. A przecież my też czcimy Boga przez uczynki od własnej tylko woli zależne, lubo nam je Bóg nie przykazał.

P. Przytocz przykład z Pisma św. jakiego dobrowolnego, przez Boga nie nakazanego czynu?

O. Dawid, lubo spragniony, wylał świeżą sobie przyniesioną wodę, dla uczczenia Pana Boga czynem przez Niego bynajmniej nie nakazanym (II Król. XXIII, 16).

P. Przytocz inny jaki przykład?

O. Maryja Najświętsza wykonała ślub panieństwa i uczciła tym Boga, lubo Jej Bóg tego nie nakazywał.

P. Czy nie możesz jeszcze innego przykładu przytoczyć?

O. Święty Paweł biczował swoje ciało i tym czcił Boga, lubo mu to nakazanym nie było.

P. Nie można by w Piśmie św. znaleźć jaki przykład, iżby kto swój dom opuścił, aby w dalekim miejscu się pomodlić?

O. Elkana i Anna chodzili rokrocznie do Silo, aby się tam pomodlić; a też i Pan Jezus z Najświętszą Maryją uczęszczali w podobnym celu do świątyni w Jerozolimie.

P. Jakich nadużyć należy się podczas pielgrzymek wystrzegać?

O. Nie należy je odprawiać z ciekawości, ani też w towarzystwie podejrzanym i niebezpiecznym, ani też dla nich zaniedbywać swoich prywatnych obowiązków.

––––––––––

Katechizm Polemiczny czyli Wykład nauk wiary chrześcijańskiej przez zwolenników Lutra, Kalwina i innych z nimi spokrewnionych zaprzeczanych lub przekształcanych, pierwotnie w języku francuskim ułożony przez O. J. J. Szeffmachera Zgrom. Jezusowego, z poprzedzeniem listów dwóch nawróconych pastorów, wykazujących powody nawracania się licznych Protestantów na łono Kościoła Katolickiego. Przełożył z francuskiego na język niemiecki J. M. nauczyciel religii, a z niemieckiego na język polski przełożył i uwagami objaśnił X. Nestor Higin Soter Bieroński kanonik, proboszcz małogoski, prof. semin. kieleckiego. Częstochowa 1883, ss. 216-227.

Przypisy:

(1) Pan Jezus sam wiele obrzędów używał, np. gdy śliną oczy nacierał – gdy błogosławił – gdy na ostatniej wieczerzy nogi umywał – oczy wznosił – chleb i wino błogosławił, itp. (Przyp. tłum. polskiego).

(2) W nauce tej tłumaczy się tylko obrzędy Mszy świętej pod względem mistycznym, czyli pod względem duchownego znaczenia. Początek jednak ich może być wykazanym z podania i ze starożytności, co atoli nie leży w zakresie niniejszego pisma i należy się o tym pouczać z innych dzieł liturgicznych, np. z Liturgii Smidta, Guillois i tym podobnych. (Przypis autora).

(3) Ornaty, na których są tylko z tyłu kolumny odmiennego koloru, są odstąpieniem od przepisów Kościoła. (Przyp. tłum. pol.).

(4) W niektórych krajach był zwyczaj, że rycerze podczas Ewangelii wydobywali miecze, jakoby okazując gotowość do obrony Ewangelii. (Przyp. tłum. polskiego).

(5) We Mszach żałobnych błogosławieństwo się opuszcza dla oznaczenia, że Kościół nad zmarłymi już władzy nie ma, a tylko się za nich modlić może. (Przyp. tłum. pol.).

(6) Nadto, są wyrażenia języków ludowych, które jednocześnie w różnych okolicach, różne mają znaczenie. (Przyp. tłum. pol.).

(7) Cuda, jakich modlący się wobec obrazów doznają, są niezbitym dowodem że cześć ta nie tylko nie jest naganną, ale, że jest Bogu wielce miłą. (Przyp. tłum. pol.).

Kraków 2011

Powrót do spisu treści dzieła o. Jana Jakuba Scheffmachera pt.
Katechizm polemiczny

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: