KATECHIZM POLEMICZNY

CZYLI

WYKŁAD NAUK WIARY CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

PRZEZ ZWOLENNIKÓW LUTRA, KALWINA I INNYCH Z NIMI SPOKREWNIONYCH

ZAPRZECZANYCH LUB PRZEKSZTAŁCANYCH

O. JAN JAKUB SCHEFFMACHER SI

––––––––––

ROZDZIAŁ XV

O Spowiedzi

––––––

Nauka I

P. Czyli to Bóg, czy Kościół spowiedź św. zaprowadził?

O. Bóg sam spowiedź ustanowił, a tylko czas do spowiadania się, przez Kościół został wskazany i przeznaczony.

P. Czymże dowiedziesz, że spowiedź z Boskiej ustawy pochodzi?

O. Słowem Chrystusowym u św. Jana r. XX, 23: "których odpuścicie grzechy są im odpuszczone, a których zatrzymacie są zatrzymane".

P. Czymże to jeszcze dowodzisz?

O. Innymi słowy wyrzeczonymi u św. Mateusza XVIII, 18: "Zaprawdę powiadam wam, cokolwiek zwiążecie na ziemi, będzie związane i w niebie, a cokolwiek rozwiążecie na ziemi, będzie rozwiązane i w niebie" (1).

P. Jakiż z tych ustępów wniosek wyprowadzisz?

O. Że trzeba kapłanom swoje grzechy wyznawać.

P. Z jakiego powodu?

O. Kapłani będąc ludźmi nie są w możności rozróżniać nigdy grzechów, które mają odpuszczać, a które zatrzymywać, jeżeli nie wiedzą jakich się ktoś grzechów dopuścił, a o grzechach wiedzieć nie mogą, jeśli ich o tym nie powiadomimy (2).

P. Wyraź to innymi słowy?

O. Pan Jezus dał kapłanom władzę sądową lecz sędzia wyrokować nie może bez rozpoznania sprawy.

P. Alboż nie można powiedzieć że kapłani nie są żadnymi sędziami, ale że są tylko na to postanowieni, by oświadczyli że grzesznikowi są grzechy odpuszczone?

O. Tego żadną miarą utrzymywać nie można.

P. A to dlaczego?

O. Nikomu nie oddają kluczy aby oznajmował, że drzwi stoją otworem, ale na to aby je otwierał i zamykał (3).

P. Do czego służy to podobieństwo?

O. Do tego że i Apostołom nie dlatego klucze są dane aby oświadczali, że ludziom są grzechy odpuszczone, ale na to aby im grzechy rzeczywiście odpuszczać.

P. Co o tym mówi św. Jan? (I Jan. I, 9).

O. "Jeżeli byśmy się spowiadali z grzechów naszych, mówi, wierny jest i sprawiedliwy aby nam odpuścił grzechy nasze i oczyścił nas od wszelkiej nieprawości".

P. Co mówi Mędrzec Pański w Księdze Przypowieści? (XXVIII, 13).

O. "Kto ukrywa, mówi, złości swe, poświęcon nie będzie, lecz kto się spowiada i opowie je, miłosierdzie otrzyma".

Nauka II

P. Czy się znajduje w Piśmie św. przykład żeby się pierwsi chrześcijanie z grzechów swoich spowiadali?

O. W dziewiętnastym rozdziale Dziejów Apostolskich czytamy, że wierni do Apostołów przychodzili, wyznawali i mówili co czynili, i wiele się obwiniało, że się niepotrzebnymi naukami bawili (4) (XIX, 18. 19).

P. Co im za to Apostołowie nakazali?

O. Nakazali im aby te zabobonne księgi spalili, i spalili je przed wszystkimi, a obrachowawszy cenę ich znaleźli pięćdziesiąt tysięcy srebrników.

P. Czy spowiedź do ucha była zawsze w użyciu w Kościele?

O. Tak jest, co się też licznymi świadectwami Ojców Kościoła dowodzi.

P. Co o tym mówi Cyprian św. w swojej mowie o Odpadłych? (Sermo de Lapsis).

O. "Moi kochani bracia, niechaj się każdy spowiada ze swoich grzechów dopóki żyje i dopóki mu jeszcze kapłan dopomóc może".

P. Co mówi św. Bazyli w 229 Regule?

O. Że "trzeba grzechy wyznawać tym, którym szafarstwo świętych tajemnic zostało powierzone".

P. Co mówi św. Ambroży w drugiej księdze o Pokucie rozdz. 6?

O. "Chceszli łaskę otrzymać, to wyznaj swoje grzechy, bo spowiedź pokorna rozwiązuje więzy grzechowe".

P. Co mówi św. Chryzostom w Księdze III o kapłaństwie?

O. "Kapłani żydowscy nie mogli trądu leczyć a tylko oznajmiać, że człowiek jest oczyszczonym; lecz kapłani nowego zakonu już nie oznajmiają że dusza jest z trądu oczyszczoną, ale ją rzeczywiście oczyszczają".

P. Co mówi św. Hieronim w swoim wykładzie dziesiątego rozdziału proroctwa Ezechiela?

O. "Jeżeli pokąsany od węża rany swojej nie odkryje, to na nią umiera; tak się też rzecz ma z tym, który rany swej duszy przed lekarzem ran nie odkrywa".

P. Jak się wyraża św. Augustyn w 49 Homilii rozdz. 3?

O. "Niechaj nikt nie mówi: zgrzeszyłem w skrytości i Bóg sam jeden wie o tym, Jemu się też samemu przyznam. – Inaczej, na próżno byłyby dane klucze Kościołowi".

P. Z jakiego powodu lutrzy spowiedź do ucha odrzucili?

O. "Bo to jest niepodobna, mówią w swoim Augsburskim Wyznaniu wiary, wszystkie swoje grzechy spamiętać".

P. Jestże to stanowczo przekonywający dowód?

O. Bynajmniej, bo się nie wymaga od katolików ażeby wszystkie grzechy spamiętali, gdy do spowiedzi przychodzą, ale tylko aby się z tych grzechów wyspowiadali, które sobie po należytym rachunku sumienia przypominają.

Uwaga tłumacza. Zdaje się, że jeżeli nie głównym, to znakomitym przecież powodem do zniesienia spowiedzi być musiało i to, że zwolennicy Lutra, lubo go uwielbiali, nie mieli jednak ani do samego Lutra, ani do samozwańczych pastorów tyle zaufania, aby im swoje grzechy wyznawać. – Niedowierzali też ich władzy odpuszczania grzechów, którą sobie sami, nie mając posłannictwa, przywłaszczyli; wypadało im więc spowiedź za niepotrzebną poczytywać.

Nauka III

O Ostatnim namaszczeniu

P. Gdzie w Piśmie św. jest wzmianka o Ostatnim namaszczeniu?

O. W rozdziale piątym listu św. Jakuba w. 14 i 15.

P. Przytocz je dosłownie?

O. "Choruje kto między wami, niechże wezwie kapłanów kościelnych, a niech się modlą nad nim, pomazując go Olejem w Imię Pańskie".

P. I cóż jeszcze dalej mówi?

O. "A modlitwa wiary uzdrowi niemocnego i ulży mu Pan, a jeśliby w grzechach był, będą mu odpuszczone".

P. Jaki z tych słów wyprowadzisz wniosek?

O. Taki, iż niebezpiecznie chorym, należy udzielać Sakramentu namaszczenia.

P. A to dlaczego?

O. Dlatego, że to wyraźnie Pismo św. przepisuje.

P. Jakiż zarzut można by tu zrobić niekatolikom?

O. Powiedzielibyśmy im: "Wy się zawsze powołujecie na Pismo św., twierdząc, że go we wszystkim przestrzegacie, i że się jego literalnego znaczenia trzymacie; czemuż więc chorym tego Sakramentu nie udzielacie".

P. Nie można by atoli odpowiedzieć, że to było w użyciu tylko za czasów apostolskich, ale obecnie nie należy tego zachowywać?

O. Pismo św. nie mówi tego odnośnie do jakiegoś ograniczonego czasu, a list św. Jakuba jest powszechny do wszystkich wiernych, więc zarówno do dzisiejszych, jako i do tych, co za apostolskich czasów żyli.

P. Lecz jestże też Ostatnie namaszczenie Sakramentem?

O. Ostatnie namaszczenie jest Sakramentem, bo w nim jest znak zewnętrzny, który łaskę wewnętrzną sprawuje.

P. Jakąż łaskę wewnętrzną i niewidzialną sprawuje ten Sakrament?

O. Najprzód pomnaża w nas łaskę poświęcającą, a następnie wzmacnia duszę, w ostatniej walce z nieprzyjacielem zbawienia.

P. Skądże wiesz, że Ostatnie namaszczenie sprawuje w nas niewidzialną łaskę?

O. Ze słów św. Jakuba: "Jeśliby chory w grzechach był, będą mu odpuszczone". Lecz odpuszczenie grzechów jest łaską niewidzialną.

P. Czy Ostatnie namaszczenie ma jeszcze inny skutek?

O. Tak jest, bo ono często choremu przynosi ulgę pod względem zdrowia, jeśli mu to do zbawienia jest pożytecznym.

P. Skądże ta wiadomość?

O. Także ze św. Jakuba, mówiącego: "Modlitwa wiary uzdrowi niemocnego i ulży mu Pan".

Nauka IV

O Kapłaństwie

P. Kto może kapłanów wyświęcać?

O. Kapłanów nikt oprócz biskupa wyświęcać nie może.

P. Czymże to dowiedziesz?

O. Pismem św. i podaniem.

P. Jakże to dowiedziesz z Pisma św.?

O. Święty Paweł pisze do Tytusa (I, 5): "Zostawiłem cię w Krecie, abyś jeśli czego nie dostawa poprawił i postanowił kapłanów najstarszych po miastach jakom i ja tobie był przekazał".

P. Czymże był Tytus?

O. Był biskupem postanowionym przez Apostoła Pawła dla poświęcenia kapłanów.

P. Jakże dowiedziesz z podania, że kapłani powinni być poświęconymi przez biskupów?

O. Nie można od początku chrześcijaństwa aż do Lutra żadnego kapłana wskazać, któryby przez biskupa nie był poświęconym.

P. Co mówi św. Epifaniusz przeciwko Ariuszowi?

O. Powiada on, że jest to siedemdziesiąte piąte kacerstwo, którym Ariusz uczył, jakoby biskupi byli równymi kapłanom i z nimi mieli jednakową władzę.

P. A co dalej jeszcze mówi?

O. Dodaje, iż się kapłani tym różnią od biskupów, że kiedy pierwsi w duchowny sposób dzieci rodzą, to drudzy w tenże sposób rodzą duchownych Ojców.

P. Jak się to rozumie?

O. Kapłani chrzcząc, rodzą duchowne dzieci, a biskupi święceniem kapłańskim rodzą duchownych Ojców.

P. Co pisze św. Hieronim do Ewagriusza?

O. Że kapłani wszystko czynią co i biskupi oprócz święceń kapłańskich.

P. Opowiedz co się przydarzyło na Synodzie w Aleksandrii?

O. Wszystkie święcenia kapłańskie, które Kollutus się poważył dopełnić, uznano tamże za nieważne.

P. A to dlaczego?

O. Ponieważ Kollutus nie był biskupem a tylko kapłanem.

P. Jaki wypływa wniosek z tego, co się dotąd rzekło?

O. Stąd wypływa że niekatolicy żadnych prawdziwych kapłanów nie mają ponieważ ich pastorowie od żadnego biskupa święceń kapłańskich nie biorą.

P. Co jeszcze więcej stąd wypływa?

O. Że u niekatolików rozgrzeszenie i odprawianie Mszy św. wraz z Konsekracją są nieważnymi.

Uwaga. Wszystkie kacerskie sekty miałyby zupełną rację, gdyby nauczały, że u nich nie ma Sakramentów Bierzmowania, Pokuty, Ciała i Krwi Pańskiej, Ostatniego namaszczenia, ponieważ nie mają żadnych kapłanów; gdyby jednak który kapłan odstępca od katolicyzmu, poważył się Mszę świętą odprawiać, to taka, lubo by była świętokradzką, byłaby jednak ważną – a nawet rozgrzeszenie jego udzielone umierającemu, byłoby i godziwe i ważne. Podobnież i biskup-odstępca, ważnie, lubo niegodziwie udzielałby Sakramentu Bierzmowania i Kapłaństwa.

Nauka V

O Małżeństwie

P. Jak to dowodzisz, że małżeństwo jest Sakramentem?

O. Dowodzę to słowy św. Pawła i nauką Kościoła.

P. Jaki jest tekst odnoszący się do Małżeństwa w liście św. Pawła do Efezów? (V, 32).

O. "Sakrament ten, mówi, jest wielkim, a ja mówię w Chrystusie i w Kościele".

P. Gdzie Kościół orzekł, że Małżeństwo jest Sakramentem?

O. Na powszechnych Soborach: Florenckim i Trydenckim.

P. Którzy Małżeństwo wyżej oceniają, czy katolicy, czy też niekatolicy?

O. Katolicy.

P. Czemu tak utrzymujesz?

O. Najprzód dlatego, że katolicy Małżeństwo do liczby Sakramentów zaliczają, a po wtóre dlatego, że uważają Małżeństwo za związek nierozerwalny.

P. Czy Pan Bóg komu bądź małżeństwo nakazał?

O. Bynajmniej, bo gdyby tak było, to by św. Paweł był coś bardzo złego wiernym zalecał.

P. Jakąż to radę daje Apostoł?

O. "Lecz, mówię, nieżonatym i wdowom: Dobrze im jest, jeśliby tak trwali jako i ja" (I Kor. VII, 8).

P. Alboż Apostoł nie mówi w tymże samym liście: "Wszakże dla porubstwa (czyli: aby porubstwa uniknąć) niech każdy ma swoją żonę, a każda niech ma swego męża"? (I Kor. VII, 2).

O. Apostoł tylko naucza, iż dla uniknięcia grzechu nieczystego, każdemu mężczyźnie wolno jest mieć jedną żonę, a nie więcej, podobnież jak i niewieście wolno jest mieć jednego, a nie więcej mężów.

P. Jakże to dowodzisz, że taka a nie inna była myśl świętego Apostoła?

O. Gdyby Apostoł był inaczej myślał, to by nie był w tymże rozdziale powiedział: "Rozwiązanyś od żony, nie szukajże żony". (Tamże wiersz 27).

Przypis tłumacza. Dodaje też Apostoł poniżej (w w. 38): "A tak i ten, który daje za mąż pannę swoją dobrze czyni, i który nie daje za mąż lepiej czyni".

P. Alboż tenże sam Apostoł w liście pierwszym do Tymoteusza (III, 2) nie mówi: "Ma tedy biskup być mężem jednej żony"?

O. Myśl św. Apostoła jest, ażeby na biskupa nie obierać wdowca, który miał poprzednio więcej żon, lubo by jedną po drugiej.

P. Przytocz przykład inny, wyjaśniający taką, a nie inną myśl Apostoła?

O. Tenże Apostoł mówi w tymże samym liście (V, 9): "Wdowa niech będzie obieraną (na diakonisę), która była żoną jednego męża".

P. Nie mówiłże Bóg do Adama i do Ewy, a więc i do całego ludzkiego rodu: "Rośnijcie i mnóżcie się"? (Rodz. I, 28).

O. Słowa te nie są bynajmniej przykazaniem, ale błogosławieństwem.

Przypis tłumacza. Gdyby słowa te były przykazaniem, to sam Pan Jezus, Najświętsza Maryja Panna, św. Jan Ewangelista najukochańszy uczeń Pana Jezusa, a przed nimi św. Jan Chrzciciel byliby gwałcicielami Boskiego przykazania.

P. Cóż po tym wszystkim należy mniemać o Małżeństwie?

O. Z tego wszystkiego należy wnosić, że stan ten od Boga ustanowiony, pobłogosławiony, poświęcony został i że jest Sakramentem.

P. Który atoli stan jest doskonalszy, czy małżeński, czy stan dziewiczy?

O. Stan dziewiczy, jak o tym św. Paweł Apostoł wyraźnie naucza w liście I do Koryntian rozdz. VII.

Uzupełnienie polskiego tłumacza.

P. Dlaczego Pan Jezus panieństwo nie podniósł do godności Sakramentu, a tylko małżeństwo?

O. Lubo by można odpowiedzieć po prostu, że Mu się tak podobało – ale wnosić się godzi, że panieństwo do godności Sakramentu nie zostało wyniesione, ponieważ ono samo ułatwia drogę do zbawienia; małżeństwo zaś więcej pomocy i łask Bożych potrzebuje i do stałego nierozwiązalnego małżeńskiego pożycia i do wychowania dziatek według woli Bożej.

P. Czy jest na to jaki dowód w Piśmie świętym?

O. Święty Paweł (w liście I do Koryntian rozdz. VII, 32. 33. 34) mówi: "Kto bez żony jest, stara się o to, co Pańskiego jest, jakoby się podobał Bogu. A który z żoną jest, stara się o to, jakoby się podobał żonie i rozdzielon jest. I białogłowa niemężata i panna myśli o tym, co Pańskiego jest, aby była święta i ciałem i duchem; a która szła za mąż, myśli, co światu należy, jakoby się podobała mężowi".

Nauka VI

P. Czy Kościół katolicki komukolwiek stan małżeński zabrania?

O. Bynajmniej, Kościół pod tym względem pozostawia zupełną swobodę wyboru.

P. Alboż to Kościół swoim kapłanom małżeństwa nie zakazuje?

O. Kościół wprawdzie kapłanom rzymskokatolickim żenić się nie dozwala, ale też nikogo do Kapłaństwa nie przyniewala.

P. Do czego Kościół zobowiązuje tych, którzy się do stanu duchownego zabierają?

O. Kościół ich zobowiązuje, aby ślubu, który dobrowolnie wykonali, wiernie dotrzymali.

P. Dlaczego Kościół wymaga ślubu czystości od tych, którzy do stanu duchownego wstępują?

O. Dlatego, ażeby swój urząd duchowny z większą godnością sprawowali, a następnie i dlatego, aby tym wolniejszymi byli od starania i trosk doczesnych.

P. Jakże się pod tym względem św. Paweł Apostoł wyraża? (I Kor. 7, 32).

O. "Nieżonaty, mówi, stara się o rzeczach Pańskich, jakoby się podobał Bogu".

P. A co następnie dodaje?

O. "A który się ożenił, mówi, stara się o rzeczach świeckich, jakoby się podobał żonie i rozdzielon jest".

P. Czyby można wskazać w pierwszych wiekach chrześcijaństwa biskupów lub kapłanów, którzy by po wyświęceniu się (5) żony pojęli?

O. Przeciwnicy nie mogą ani jednego takiego przykładu przytoczyć.

P. Co pod tym względem Synod Kartagiński orzekł?

O. "Podobało się nam, aby biskupi i kapłani oraz wszyscy, którym sprawowanie świętych Sakramentów jest powierzone, czystości przestrzegali".

P. Jaki tego powód Synod przytacza?

O. Aby, dodaje, to co Apostołowie nauczali i co się w Kościele zachowywało, było utrzymanym.

P. Co Sobór Nicejski w trzecim kanonie kapłanom zabronił?

O. Sobór ten zabrania kapłanom utrzymywanie w swoich domach niewiast, oprócz matki, siostry lub ciotki.

P. Co w tym przedmiocie pisze św. Hieronim w księdze pierwszej rozdz. XIX przeciwko Jowinianowi?

O. Gdyby biskup miał dzieci, nie należałoby go poczytywać za małżonka, ale jako cudzołożnika osądzić.

––––––––––

Katechizm Polemiczny czyli Wykład nauk wiary chrześcijańskiej przez zwolenników Lutra, Kalwina i innych z nimi spokrewnionych zaprzeczanych lub przekształcanych, pierwotnie w języku francuskim ułożony przez O. J. J. Szeffmachera Zgrom. Jezusowego, z poprzedzeniem listów dwóch nawróconych pastorów, wykazujących powody nawracania się licznych Protestantów na łono Kościoła Katolickiego. Przełożył z francuskiego na język niemiecki J. M. nauczyciel religii, a z niemieckiego na język polski przełożył i uwagami objaśnił X. Nestor Higin Soter Bieroński kanonik, proboszcz małogoski, prof. semin. kieleckiego. Częstochowa 1883, ss. 203-215.

Przypisy:

(1) Tekst św. Jana: "których odpuścicie" o tyle jest dokładniejszym, że wyrażeniem są im odpuszczone (w czasie teraźniejszym) dokładniej się oznacza skuteczność rozgrzeszania – czyli, że jednocześnie z rozgrzeszeniem kapłańskim następuje skutek odpuszczenia. – To co Teologowie zowią "działanie ex opere operato". (Przyp. tłum. polskiego).

(2) Pan Jezus będąc Bogiem a więc znając tajniki serc, bez spowiedzi rozgrzeszał. (Przyp. tłum. pol.).

(3) Nadto Pan Jezus dał władzę kapłanom nie tylko odpuszczania ale i zatrzymywania zaczem powinni tę władzę rozsądnie i uczciwie wykonywać, aby tam nie rozgrzeszać gdzie należy rozgrzeszenie albo odwlec albo odmówić; ani tam odmawiać rozgrzeszenia gdzie je udzielać należy; ażeby zaś ten dwojaki obowiązek należycie spełnić, potrzeba i spowiedzi i nauki i roztropności. (Przyp. tłum. pol.).

(4) Dosłownie: "Wielu wiernych przychodziło, spowiadając się i opowiadając uczynki swoje, a wielu z tych, którzy się dwornością parali, znosili księgi i popalili".

Wyrażenie: "dwornością parali", tekst syryjski objaśnia: Wielu z czarnoksiężników. (Przyp. tłum. pol.).

(5) Kościół Wschodni, zarówno jak i Zachodni, po wszystkie czasy w tym byli i są z sobą zgodni, że po wyświęceniu się nie dozwalają duchownym żony pojmować, i małżeństwo tak zawarte uważają za nieważne. – Różnica w tym tylko jest, że Kościół Wschodni wyświęca nawet żonatych, – lecz tym, którzy by żon nie mieli, ani tym, którym żony umierają, żenić się nie pozwala. – Zaś Kościół Zachodni żonatych do święceń nie dopuszcza, a tylko bezżennych i wdowców. – A wyjątkowo tylko małżonków, którzy by w rozłączeniu od żon chcieli pozostać aż do śmierci. (Przyp. tłum. pol.).

Kraków 2011

Powrót do spisu treści dzieła o. Jana Jakuba Scheffmachera pt.
Katechizm polemiczny

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: