Acta et Statuta
SYNODI DIOECESANAE PREMISLIENSIS
QUAM
A. D. 1902. Diebus 19, 20, 21, 22 Mensis Augusti
HABUIT
Josephus Sebastianus Pelczar
EPISCOPUS PREMISLIENSIS LATINORUM,
Suae Sanctitatis Leonis PP. XIII. Praelatus Domesticus,
Doctor S. Theologiae et SS. Canonum,
Eques c. r. Ordinis Coronae Ferreae etc. etc.
–––––––––
Statuta
SYNODI DIOECESANAE PREMISLIENSIS
TITULUS I.
De fide.
Caput I.
De recenti luctatione adversus fidem et Ecclesiam catholicam.
1. Fidem omnibus adultis, qui ratione pollent, ad justificationem aeternamque salutem necessariam esse, tum Litterae sacrae, tum Ecclesiae decreta plane ac diserte testantur. Sine fide impossibile est placere Deo (1). Qui non crediderit, condemnabitur (2). "Fides est humanae salutis initium, fundamentum et radix omnis justificationis" (3). "Nemini unquam sine fide contingit justificatio, nec ullus, nisi in ea perseveraverit usque ad finem, vitam aeternam consequetur" (4).
Quae cum ita sint, liquet, tum Episcopis, quos Spiritus sanctus posuit regere Ecclesiam Dei (5), tum eorum in munere pastorali adjutoribus summam adhibendam esse curam, ut fides, quatenus est virtus supernaturalis, ab omnibus colatur, quatenus vero pro doctrina revelata sumitur, ubique annuntietur, rite intelligatur, integre custodiatur et apte sciteque defendatur. Hujus officii memores Nos in Synodo congregati non solum firma fide credimus et confitemur omnia, quae ab Ecclesia catholica, ut divinitus revelata, credenda proponuntur, sed etiam solemniter promittimus Nos nihil neglecturos esse eorum, quae ad religionem catholicam tum conservandam tum propagandam tum contra adversarios tuendam conducunt.
2. Quodsi haec cura semper sit necessaria, quanto magis nostris temporibus. Quamvis enim fides, Summo Numine favente, nostra in regione vigeat, plurima tamen ipsi imminent pericula. Antiqui illi hostes, qui ex schismate Photiano et ex castris Lutheri prodierunt, non resipiscunt nec arma ponunt, sed hodie quoque veram Ecclesiam Christi audacter adoriuntur et a materno ejus sinu fideles avellere cupiunt. Nec desunt inter catholicos perversi homines, qui incredulitatis suae veneno alios inficere auctoritatemque Ecclesiae subvertere velint, vel saltem indifferentismo suo et corruptis moribus malum exemplum praebeant. Quapropter omnes Dei ministri sedulo animum advertere debent ad hodiernos contra fidem errores, qui jam hic jam illic grassantur vel radices agunt.
Caput II.
De erroribus hodie fidei catholicae adversantibus.
Nostris temporibus praeter atheismum, nec non haeresim et schisma sequentes potissimum errores serpunt.
3. Primo quidem pantheismus, qui et hac nostra aetate non paucos, praesertim inter vicinae Germaniae philosophos, numerat asseclas. Docet autem universitatem rerum a Deo realiter non distingui ac proinde unicam tantummodo existere substantiam, nempe divinam, cujus creaturae sint vel emanationes vel evolutiones vel manifestationes vel limitationes et determinationes. Hoc systemate, quod recte atheismus fucatus dicitur, posito nullum esse religioni locum, nemo est, qui non clare aperteque videat.
4. Nec minus condemnandus est materialismus, cujus contagio haud paucos invadit animos. Etenim sola materia solaque vi materiali admissa, existentiam Dei communiter reicit; mundum esse aeternum et increatum perabsurde statuit; hominem gradu tantum non natura a bruto differre impudenter asserit; animum nostrum a corpore segregatum, spiritualem et immortalem aperte negat; genus humanum ex bestiis per evolutionem originem duxisse fingit (6); religionem omnem inter imaginationis portenta relegari vult, hinc recta via ad atheismum ducit. Materialismo suffragatur naturalismus, qui omnem Dei actionem in homines et mundum negat.
5. Pantheismi ac materialismi fetus est progressismus seu progressionismus, a quo positivismus haud multum differt (7). Somniant vero progressistae humanitatem puram ut verum Deum esse colendam; omnem revelationem supernaturalem esse impossibilem, cum homo ex se ipso ad omnis tandem veritatis cognitionem pertingere valeat ac debeat; religionem esse superfluam, cum ejus locum scientia suppleat, omnesque religiones esse naturales formas ejusdem conscientiae religiosae continuo sese evolventis. Etiam hoc systema atheismo viam sternit.
6. Cum progressismo intime conjungitur rationalismus. Hic Deum eumque personalem generatim admittit, sed principii loco statuit, humanam naturam humanamque rationem unicam in rebus fidei esse magistram ac supremum arbitrum, imo Christi fidem humanae rationi refragari. Quocirca quidquam Deo auctore traditum esse omnino negat; quin nec tradi posse affirmat. Si autem rationalistae de revelatione quandoque loquuntur, nil aliud hoc nomine intelligunt, nisi cognitionem, quae naturali rationis lumine aliisque universae rerum naturae subsidiis efficitur, vel ad summum providam illam Supremi Numinis oeconomiam, qua aptis temporibus viri ingenio et virtutis pietatisque studio excellentes mittuntur, qui veritates religiosas popularium desideriis accomodatas insigni cum successu patefaciant ac tradant. Nonnulli adeo procedunt, ut impie effutiant, prophetias et miracula in sacris Litteris narrata esse nonnisi poetarum commenta, ipsumque Jesum Christum mythicam esse fictionem.
7. Dantur tamen rationalistae, qui moderati seu semirationalistae vocantur, quique, revelatione christiana admissa, aut rationi et temporum indigentiis dogmata accomodari optant, aut vera esse in religione mysteria inficiantur, cum "humana ratio historice tantum exculta possit ex suis naturalibus viribus et principiis ad veram de omnibus etiam reconditioribus dogmatibus scientiam pervenire, modo haec dogmata ipsi rationi tamquam objectum proposita fuerint" (8).
8. Ab insulsis rationalismi placitis non multum discrepant ea, quae indifferentismus proclamat. Cujus longe lateque propagati erroris haec sunt summa capita: Usitatae in cultu divino rationes aeque sunt probabiles, utpote ejusdem religiosi sensus formae. Indifferens et "liberum cuique homini est, eam amplecti et profiteri religionem, quam rationis lumine quis ductus veram putaverit. Homines in cujusvis religionis cultu viam aeternae salutis reperire aeternamque salutem assequi possunt" (9). Saltem in sacris Protestantium aliisve acatholicis "aeque ac in Ecclesia catholica Deo placere datum est" (10). "Unumquemque in fide, quam a majoribus acceperat, firmiter perstare et mori oportet".
9. Fidelem indifferentismi satellitem liberalismum esse, certo certius novere omnes. Sunt tamen hujus systematis plura et propria (11). Qui liberales dicuntur, libertatem omnis religionis omnisque cultus praedicant totamque de re sacra quaestionem cujusvis privato judicio relinquendam esse decernunt. Societatem civilem qua talem atheam esse seu nullam religionem publice profiteri, nulli magis favere, singulis eadem tribuere jura, tolerare omnes, necesse est. Quapropter Ecclesia Dei imperio et ditioni rei publicae est subjicienda, aut a Statu penitus distrahenda, juxta illud: Ecclesia libera in libero statu. Cujus fallacis axiomatis hoc imprimis consequens est, ut Ecclesia a legibus, disciplinis, scholis societateque domestica excludatur. Hinc leges ferantur et disciplinae tractentur nullo respectu divinae doctrinae habito; adolescentium institutio penes solos esto laicos; matrimonium inter negotia contrahenda ponatur, quae ad voluntatem eorum, qui contraxerunt, dissolvantur; in educanda prole nullum aut fere nullum sit religionis momentum.
10. Liberalismi principia nova impietate auget agendoque confirmat pestifer sectae massonicae error. Massones Deum esse prius profiteri videbantur (12), verum anno 1877. in conventu suo generali majoritate votorum atheismum tanquam principale suum dogma proclamarunt; imo ab incunabulis suis ut acerrimi Ecclesiae catholicae adversarii prodierunt. Imprimis vero aperte moliuntur, ut Ecclesiam a Christo institutam non tantum omnibus juribus privent omnibusque bonis dispolient, sed etiam funditus evertant; ut sacrum Romanorum Pontificum principatum ac totam hierarchiam de medio tollant; ut omnium christianorum institutorum nervos venasque incidant; ut immanes ethnicorum mores toto orbe terrarum revocent. Quae ut facilius citiusque efficiant, tum verbis tum scriptis germanam Christi fidem ejusque ministros calumniantur, ordines religiosos et dissipant et expellunt, scholas atheas aperiunt, libros blasphemiis plenos nec non ephemerides ab omni honestate remotas in lucem edunt, ludos scenicos, in quibus obscoena proferuntur, promovent, omnibusque societatis ordinibus plurimas cupiditatum illecebras suppeditant. Nec id praetermittunt, quin principes civiles ad opprimendum nomen catholicum adjutores habeant; quos tamen persequuntur, eiciunt vel etiam vita privant, si secus, quam sectae placet, agere audeant.
11. Materialismo et liberalismo haud parum acceptum refert socialismus, qui tot ubique tempore nostro numerat sectatores, et tum communismo tum nihilismo et anarchismo aperit portam. Socialismus multiplici ex capite contra rectam fidem bonosque mores errat; ex una enim parte atheismum formaliter profitetur aut consequenter ad illum perducit, omnem cultum publicum vetat, religionem pro re privata reputat, vitam futuram negat, in fruendis bonis corporis atque externis ultimum hominis finem constituit; ex altera parte omnes in societate ordinum gradus vult auferre, cives, jure proprietatis ac domini privati deleto, respectu bonorum et instrumentorum vitae aequare, matrimonium ad meri contubernii "libero amore" conglutinati formam deprimere, societatisque christianae fundamenta subvertere (13).
12. Ex pravis liberalismi principiis ejusque perniciosa actione manat praesertim contemptus potestatis ecclesiasticae et quidem tum magisterii tum ministerii tum regiminis. Sunt primum etiam in numero eorum, qui se catholicos dicunt, haud pauci, qui, distinctione inter veritates religiosas ad arbitrium facta, quasdam admittant, quasdam vero respuant. Alii ordinem a Deo statutum immutando, commoda propriae nationis, immoderatae in patriam pietatis gratia, rei sacrae commodis praeferunt, religione ad fines politicos abutuntur vel etiam Ecclesiam nationalem fundari desiderant. Alii denique, quamquam auctoritatem magisterii authentici in rebus fidei et morum agnoscunt, verumtamen illis "Apostolicae Sedis judiciis et decretis, quorum objectum ad bonum generale Ecclesiae ejusdemque jura ac disciplinam spectare declaratur, posse assensum et obedientiam detractari et absque peccato et absque ulla catholicae professionis jactura" (14) contendunt.
13. Demum silentio praeteriri nequit superstitionis error seu potius vitium, quo divinus cultus vel Deo modo indebito vel creaturae, cui non debetur, exhibetur. In specie vero mentionem facimus ex una parte vanae observantiae, divinationis et maleficii, quae saepe plebi incultae in usu sunt, ex altera hypnotismi (15) (in quantum mediis pure physicis ad producendos effectus supernaturales utitur) et spiritismi, qui antiquitus fere ignoti nunc inter politiores pluribus gaudent fautoribus.
Reprobamus errores hucusque recensitos nec non omnes, qui sive a conciliis generalibus, praesertim a concilio Vaticano, sive a Romanis Pontificibus, imprimis a Pio IX. in Encyclica Quanta cura et in adnexo Syllabo, damnati sunt.
Caput III.
De eorundem errorum remediis.
14. Errores noscere ac detestari minime sufficit, sed efficacissima ipsis remedia adhibeamus oportet. Pastorum namque est tum sanum gregi praebere pabulum eundemque a venenoso arcere tum oves contra lupos rapaces, etiam cum propriae vitae jactura, defendere. Hanc propter causam ad dictos errores praecavendos statuimus, quae sequuntur:
15. Omnes, quibus cura animarum commissa est, doctrinam sacram dilucide ac solide Christi fidelibus proponant ejusque vim, praestantiam, utilitatem atque sublimitatem explanent (16). Experientia enim teste quo magis veritas cognoscitur, eo magis amatur et observatur; et rursus ignorantia est primarius errorum fons. Saepe etiam in memoriam auditorum redigatur, virtutem fidei pretiosissimum esse donum coeleste, originem vitae supernaturalis, radicem et fundamentum salutis aeternae. Si vero alicubi errores vel longius serpunt vel pullulant vel imminent, oratores sacri frequenter de iisdem concionabuntur, veritatis osorum fictas fallacias detegent eorumque futiles objectiones solvent, seu sermones sive apologeticos sive polemicos habebunt. Quae tamen caute prudenterque facient, ne per inepte dicta malum potius foveant et augeant, quam avertant et exstinguant. Et illius bene meminerint, firmissimum religionis fideique praesidium honestam vitam pastoris esse, quoniam verba movent, exempla trahunt.
16. Hortamur parochos, ne quos in religionis exercitiis tepidos aut erroribus faventes viderint, a se alienent ac depellant, sed potius voce paterna et in privato moneant et obsecrent. Etenim servum Domini oportet mansuetum esse ad omnes, docibilem, patientem, cum modestia corripientem eos, qui resistunt veritati (17). Nec spem perdant, si primi labores cassi sunt; invocent Deum, duplicent iterentque tentamina, donec felix faustusque finis opus coronet. Quodsi deprehenderint seductores verbis vel scriptis errores contra fidem spargere, fideles ab eorum consortio praecaveant remque quamprimum ad Episcopum suum deferant. Moneant quoque parentes, ne filios suos praeceptoribus acatholicis vel irreligiosis erudiendos committant.
17. Ante omnia praecipimus pastoribus, ut indifferentismum, liberalismum, nec non socialismum a grege suo avertant et depellant; ut attentis locorum personarumque adjunctis horrendos fines societatis massonicae, toties a Romanis Pontificibus sub excommunicatione proscriptae (18), indigitent eisque, qui huic sectae nomen dederint, absolutionem denegent, nisi prius sectae renuntiaverint.
18. Praecipimus quoque, ut superstitionem eamque praecipue, quae vana observantia dicitur, exstinguant, docendo, vetitum esse ad obtinendum certum effectum adhibere media, quae nec ex sua natura nec ex Dei vel Ecclesiae voluntate ad illum obtinendum idonea sunt; ut usum spiritismi absolute, magnetismi vero seu hypnotismi, qui nonnisi certis sub conditionibus licitus esse potest, communiter interdicant (19). Monendi sunt quoque fideles (praesertim in catechesibus), ne sortilegos, vaticinatores, sagas (wróżki) adeant, cabala ad cognoscenda futura utantur, somniis vel mortuorum spectris (strachy) fidem adjiciant.
19. Item doceatur, intimas conjunctiones amicitiasque cum personis de fide suspectis aut extra coetum sacrum versantibus periculum fidei inferre, servitia continuo praestanda in domibus haereticorum vel infidelium (20), qui catholicae religionis odio ardent, jure divino atque ecclesiastico esse prohibita; scholas acatholicas non posse salva fide frequentari; regulariter non licere haereticorum et schismaticorum concionibus, baptismis et matrimoniis interesse; absolute autem vetari sive per se sive per alios fungi officio patrini in baptismis, qui haereticorum filiis ab haereticis ministrantur (21), aut vicissim acatholicos invitare ut in catholicorum filiorum baptismo patrinorum munia impleant.
20. Moneantur etiam parochiani, ne Bibliorum versiones, quae ab emissariis societatum biblicarum hic illic sparguntur, emant vel gratis oblatas accipiant, neve libros impios et inhonestos, vel diaria et folia veneno infecta legant, etiamsi hoc ex mera curiositate fieret. Quo magis autem fides firmetur, opera et opuscula apologetica eaque ad ingenium lectorum accomodata commendentur, quin etiam commodentur, neque eadem in bibliothecis parochialibus vel scholasticis omnino desint.
21. Imprimis vero parochi sacrum fidei thesaurum iis in locis diligenter custodiant, in quibus plures extranei sive valetudinis curandae sive quaerendi negotii gratia conveniunt. Item cum multi nostrates pro pane lucrando in terras alienas, uti in Americam, Borussiam, Saxoniam, Guestfaliam, Moldaviam et Hungariam emigrent, spirituali eorum saluti consulendum providendumque est. Quapropter admoneantur discessuri, ne solo patrio relicto fidei avitae jacturam faciant, ne cum hominibus impiis et corruptis amicitias jungant, ne ecclesias haereticas et schismaticas, vel eas, quae in America "independentes" vocitantur, frequentent; e contrario associent se sine mora sacro catholicorum coetui adeantque eum, qui ibi est, animarum curatorem Episcopo proprio nec non Summo Pontifici unitum. Praeterea optamus, ut parochi cum iis, qui patria ad tempus excesserunt, directe vel mediantibus eorum propinquis et amicis continuo communicent; quod tunc praecipue faciant, cum illorum fidei periculum aliquod imminere audierint. Eos vero, qui rursus domum revertuntur, bene observent, quemadmodum in religione se gerant. Simili ratione iis, qui ad castra militaria proficiscuntur aut ab iis redeunt, provideri volumus.
22. Mandamus etiam catechistis scholarum inferiorum ac superiorum, ut juventuti, quae societatis est spes, sollerter invigilent. Quem ad finem diligentissime ab iisdem removeant, quidquid fidei firmitatem vel leviter turbare bonosque mores labefactare potest. Ne permittant, ut magistri sub fallaci scientiae praetextu disciplinas dogmatibus catholicis contrarias tradant, utque in bibliothecis scholaribus sint libri fidei nostrae infensi vel indifferentismo faventes. Praeterea alumnos commoneant, ut sectarum occultarum, quarum natura semper flagitiosa est, consortium caveant. Conflent potius ex juvenibus sodalitates Marianas aliasve, quae ab aliquo Patrono coelesti nomen sumpserint.
23. Ut denique incolumitati puritatique fidei omni meliori modo consulatur, volumus et statuimus, ut sacerdotes omnibus diebus Dominicis, concione finita, vel intra catechesim pomeridianam, actus fidei, spei, caritatis et contritionis clara voce una cum populo juxta formulam in novo catechismo positam eliciant.
Desideramus quoque, ut catechismi sive parvi sive majores in parochiis propagentur et a fidelibus legantur.
Mandamus etiam, ut parochi eorumque adjutores pueros et puellas ante primam confessionem, neophytos ante susceptionem baptismi, sponsos ante nuptias rudimenta saltem fidei diligenter edoceant.
24. Praeterea in memoriam revocamus et observari jubemus ea, quae de prohibitione et censura librorum sancita sunt (22).
25. Postremo Constitutionem Pii IV. Injunctum nobis (d. d. 13. Nov. 1564.) et decretum Pii IX. (d. d. 20. Januarii 1877.) secuti praecipimus, ut fidei professionem juxta formulam praescriptam emittant: 1) omnes, qui ex jure vel consuetudine Concilio Provinciali aut Synodo dioecesanae intersunt; 2) Vicarius Generalis, priusquam munus suum auspicetur; 3) omnes, qui in ecclesiis cathedralibus dignitatem vel canonicatum obtinent; 4) Vicarii foranei seu Decani; 5) provisi de beneficio curam animarum adnexam habente idque per seipsos et intra duos menses a die adeptae possesionis, quod etiam canonicis cathedr. injungitur; 6) promovendi ad gradus academicos in s. Theologia; 7) professores ejusdem Theologiae et catechistae in scholis mediis; 8) examinatores et judices synodales vel prosynodales; 9) ii, qui de haeresi aut infidelitate ad Ecclesiam redeunt.
Caput IV.
De libris et ephemeridibus pravis prohibendis et eliminandis.
26. Cum errores contra fidem et bonos mores non solum viva voce sed etiam scriptis propagentur, Ecclesia Christi inde a temporibus Apostolorum summa ope nitebatur et nititur, ut libri diabolico viro infecti damnentur, fideles vero ab eorum lectione arceantur. Quod ut fiat, Romani Pontifices ut infallibiles Ecclesiae magistri veritatisque revelatae custodes duplici, saltem a temporibus concilii Tridentini, procedebant via. Condiderunt etenim generales leges prohibitionem librorum pravorum spectantes, quae regulae Indicis vocantur, et praeterea ope peculiaris Congregationis Cardinalium catalogum seu Indicem librorum a S. Sede damnatorum et prohibitorum conficiendum curarunt.
27. Ut leges hac in re latae in quoddam systema redigantur et indigentiis recentiorum temporum melius satisfaciant, Summus Pontifex Leo XIII. Constitutionem Apostolicam Officiorum ac munerum d. 25. Jan. 1897. edidit, in qua abrogatis Constitutionibus Praedecessorum suorum ejusdem argumenti (si excipiatur Constitutio Benedicti XIV. Sollicita et provida) Decreta Generalia de prohibitione et censura librorum publicavit simulque Indicem librorum prohibitorum auctoritate ipsius recognitum et emendatum Brevi Romani Pontifices d. d. 17. Sept. 1900. confirmavit et promulgari jussit.
28. Cum Constitutio haec, quae aeque ac Index omnes fideles in conscientia obligat, maximi sit momenti, quaedam ejus praescripta hic notamus.
Itaque vi Decretorum Generalium prohibentur libri, qui ab apostatis, haereticis, schismaticis et quibuscumque scriptoribus conscripti haeresim vel schisma propugnant aut ipsa religionis fundamenta utcunque evertunt, – qui ab acatholicis conscripti ex professo de religione tractant, nisi constet, nihil in eis contra fidem catholicam contineri, – qui Deo, aut Beatae Virgini Mariae vel Sanctis, aut catholicae Ecclesiae ejusque cultui, vel s. Scripturae, vel Sacramentis, aut Apostolicae Sedi detrahunt, – qui data opera ecclesiasticam Hierarchiam, aut statum clericalem vel religiosum probris afficiunt, – qui sortilegia, divinationem, magiam, evocationem spirituum, aliasque hujus generis superstitiones docent vel commendant, – qui res lascivas seu obscoenas ex professo tractant, narrant aut docent, – qui duellum, suicidium, vel divortium licita statuunt, – qui de sectis massonicis, vel aliis ejusdem generis societatibus agunt, easque utiles et non perniciosas Ecclesiae et civili societati esse contendunt, et qui errores ab Apostolica Sede proscriptos tuentur, – qui novas apparitiones, revelationes, visiones, prophetias, miracula narrant, vel qui novas devotiones inducunt, etiam sub praetextu, quod sint privatae, si publicentur absque legitima superiorum Ecclesiae licentia.
29. Interdicuntur pariter versiones omnes sacrorum Bibliorum, quavis vulgari lingua ab acatholicis quibuscumque confectae, atque illae praesertim, quae per societates biblicas a Romanis Pontificibus non semel damnatas divulgantur. Versiones omnes in lingua vernacula, etiam a viris catholicis confectae, omnino prohibentur, nisi fuerint ab Apostolica Sede approbatae, aut editae sub vigilantia Episcoporum cum adnotationibus desumptis ex sanctis Ecclesiae Patribus, atque ex doctis catholicisque scriptoribus.
30. Hisce Decretis praecipitur quoque, ut libri indulgentiarum, precum, devotionis, doctrinae institutionisque religiosae et in genere omnes libri, qui s. Scripturam, Theologiam, Historiam ecclesiasticam, Jus canonicum, Ethicen aliasve hujusmodi religiosas aut morales disciplinas respiciunt, praeviae censurae ecclesiasticae subjiciantur, secus enim tamquam prohibiti habendi sunt.
31. Imo viri e clero saeculari ne libros quidem, qui de artibus scientiisque mere naturalibus tractant, inconsultis suis Ordinariis publicent, ut obsequentis animi erga illos exemplum praebeant.
Iidem prohibentur, quominus absque praevia Ordinariorum venia diaria vel folia periodica moderanda suscipiant.
32. Cum impossibile sit omnes libros pravos, qui incessanter in lucem eduntur, in indicem referri, Ordinarii etiam tamquam Apostolicae Sedis delegati jus habent et obligationem libros noxios in sua dioecesi editos vel diffusos proscribendi et e manibus fidelium auferendi. Idem valet quoque de diariis, foliis et libellis periodicis religionem aut bonos mores data opera impetentibus, quorum lectio ipso jure naturali prohibita est.
Ne quis ergo ecclesiasticorum vel laicorum hujusmodi libris aut ephemeridibus sive conscribendis sive sustentandis auxilium praestet, vel in diariis religioni et Ecclesiae adversantibus quidquam, nisi suadente justa et rationabili causa, publicent.
33. Libros sive specialibus sive hisce Generalibus Decretis proscriptos ii tantum legere et retinere poterunt, qui a Sede Apostolica, aut ab illis, quibus vices suas delegavit, opportunas fuerint consecuti facultates. Verumtamen omnes, qui facultatem Apostolicam consecuti sunt legendi aut retinendi libros prohibitos, nequeunt ideo legere et retinere libros quoslibet aut ephemerides ab Ordinariis locorum proscriptas. Meminerint insuper, qui licentiam legendi libros prohibitos obtinuerint, gravi se praecepto teneri hujusmodi libros ita custodire, ut ad aliorum manus non perveniant.
34. Hisce praemissis omnes dioecesis Nostrae sacerdotes hortamur, ut leges hac in re latas servent et servandas curent, ne per eorum ignorantiam vel socordiam errores et vitia spargantur.
Pastores animarum caute investigent, quinam libri pravi vel quae ephemerides perversae in parochia circumferantur, populumque edoceant, Decreta Sedis Apostolicae vel Ordinarii de prohibitione librorum sub peccato gravi obligare, imo quibusdam in casibus sanctione poenali munita esse. Monendi sunt omnes, ut libros pravos nec non diaria incredulorum, judaeorum, socialistarum aliorumque Ecclesiae adversariorum quam maxime detestentur. Monendi sunt quoque parentes, magistri, superiores institutorum, ut animum lectioni puerorum ac puellarum sedulo intendant et scripta prava a manibus subditorum arceant. Monendi sunt etiam rustici, ne libros ac libellos ab hominibus ignotis acceptent vel diaria gratis transmissa legant, nisi prius pastorum suorum consilium inierint.
Caput V.
De libris et ephemeridibus bonis propagandis.
35. Inter multiplices calamitates, quibus Ecclesia Dei luctuosis hisce temporibus undique premitur, recensenda profecto est pravorum librorum colluvies, universum paene orbem inundans, qua per nefarios ac perditos homines divina Christi religio, quae ab omnibus in honore est habenda, despicitur, boni mores, incautae praesertim juventutis, penitus labefactantur, et socialis quoque consuetudinis jura et ordo susque deque vertitur et omnimode perturbatur. Neque, ut vetus ipsorum mos erat, id praestare tantum nituntur libris magno apparatu scientiae elaboratis, sed et parvis, qui minimi veneunt, libellis et per publicas et ad hoc confectas ephemerides, ut non litteratis modo et scientibus virus illud insinuent, sed rudioris cujusque et infimi populi fidem simplicitatemque corrumpant (23).
36. Haec scriptorum pravorum colluvies aliter cohiberi non potest, nisi ut boni libri, qui praedicatorum ac missionariorum coadjutores juste vocari possunt, ubivis locorum disseminentur; tanta est enim hodie legendi cupiditas, ut animis salubre pabulum subministrari debeat.
Quod ut majori cum fructu fiat, sacerdotes ingenio pollentes libris utilibus conscribendis dent operam, vel saltem quivis eorum habeat bibliothecam libris tum scientificis tum popularibus constantem.
37. Pastores animarum bibliothecas parochiales in communem usum instituant, institutas vero moderentur; imo optandum esset, ut in dioecesi Nostra erigatur societas sacerdotum et laicorum, quae libris bonis edendis et distribuendis necnon rectae populi culturae operam navet.
38. Sacerdotum est quoque curare, ut ephemerides vere et integre catholicae i. e. religioni, Ecclesiae, ordini sociali omnino faventes prodeant et divulgentur et hunc in finem non solum eas fidelibus commendare, sed etiam doctrina, consilio, aere adjuvare. Hoc nostro aevo necessarium est et a supremo Ecclesiae Pastore Leone XIII. graviter inculcatur: "Ejusmodi scriptis optimis, quae vel quotidie vel certis diebus emittantur, multum sane in omni gente est tribuendum ad utilitates rei sacrae et civilis, sive quod eas proxime tutentur et augeant, sive quod adversariorum in ipsarum damna nitentium elidant scripta et contagionem impuram coerceant. Necesse igitur prorsus, est scripta scriptis concursu non impari opponere atque ita posse eorum tutela retundere, fraudes malas detegere, venena errorum prohibere, justa officia suadere virtutis. Quare apte et salutariter fuerit, si suae propriaeque ephemerides veluti pro aris et focis propugnantes, unicuique sint regioni eo modo institutae, ut nulla in re a judicio Episcopi abscedant, sed recte studioseque cum ejus conveniant prudentia et voluntate; eisdem autem et clerus benigne faveat suaeque afferat doctrinae praesidia, et viri, quotquot reapse sunt catholici, omnem gratiam bonamque pro viribus et facultate opem largiantur" (24).
Votis Sanctissimi Domini obsequentes, omnes sacerdotes et praesertim animarum pastores hortamur, ut tum libros bonos tum diaria vere catholica et sive ingeniis cultioribus sive rusticis destinata pro viribus propagent.
–––––––––––
Acta et Statuta Synodi dioecesanae Premisliensis quam A. D. 1902. Diebus 19, 20, 21, 22 Mensis Augusti habuit Josephus Sebastianus Pelczar EPISCOPUS PREMISLIENSIS LATINORUM, Suae Sanctitatis Leonis PP. XIII. Praelatus Domesticus, Doctor S. Theologiae et SS. Canonum, Eques c. r. Ordinis Coronae Ferreae etc. etc., Premisliae. SUMPTIBUS ORDINARIATUS EP. R. L. * TYPIS JOSEPHI STYFI. MCMIII (1903), pp. 65-80.
Notae:
(1) Hebr. 11, 6.
(2) Marc. 16, 16.
(3) Conc Trid., Sess. VI, c. 8.
(4) Conc. Vat. Sess. III, c. 3.
(5) Act. 20, 28.
(6) Darvinismus.
(7) Positivismus contendit non posse rerum naturam a mente humana attingi sed tantum phaenomena, quae sub sensus cadunt; omnes metaphysicas doctrinas de Deo, de mundo et de anima velut tot somnia habendas esse, quippe quae res spectant humanae investigationi impervias.
(8) Pius IX, Syllabus, prop. IX.
(9) Ibid., prop. XV et XVI.
(10) Ibid., prop. XVIII.
(11) Ibid. VI. Errores de societate civili tum in se tum in suis ad Ecclesiam relationibus spectata. – Leonis XIII. Encycl. Libertas 20. Jun. 1886.
(12) Cfr. Encycl. Leonis XIII. Humanum genus, 20 Apr. 1884. Vi Constitutionis Pii IX. Apostolicae Sedis d. d. 12. Oct. 1869. excommunicationem R. Pontifici reservatam incurrunt "nomen dantes sectae massonicae aut carbonariae, aut aliis ejusdem generis sectis".
(13) Vide Tit. VIII. De quaestione sociali, cap. II.
(14) Pii IX. Encycl. Quanta cura, 8. Dec. 1864. Systema hoc saeculo XIX. vocabatur "liberalismus catholicus".
(15) Hypnotismus prodiit ex magnetismo animali seu mesmerismo.
(16) De concionibus catecheticis certo ordine habendis vide Tit. II. cap. IV. n. 46.
(17) II. Tim. 2, 24-25.
(18) Cfr. Const. Pii IX. Apostolicae Sedis de d. 12. Oct. 1869, nec non decreta S. Officii (21 Febr. 1883, 25 Maji 1897, 6. Julii 1898, 5. Aug. 1898, 11. Jan. 1899.
(19) Spiritismi sectatores sunt suspecti de haeresi et ad Episcopum sunt deferendi. Ad mesmerismum et hypnotismum refertur sequens decretum: "Remoto omni errore, sortilegio, explicita aut implicita daemonis invocatione, usus magnetismi, nempe merus actus adhibendi media physica aliunde licita, non est moraliter vetitus, dummodo non tendat ad finem illicitum aut quomodolibet pravum. Applicatio autem principiorum et mediorum pure physicorum ad res et effectus vere supernaturales, ut physice explicentur, non est nisi deceptio omnino illicita et haereticalis". Congr. S. Officii 28 Julii 1847. Cfr. decreta S. Off. d. d. 4. Aug. 1856 et 26. Julii 1899.
(20) Constitutione Benedicti XIV. A quo primum d. d. 14. Jun. 1751. vetantur catholici continua servitia praestare judaeis.
(21) Congr. S. Officii, 10. Maii 1876.
(22) Vide Caput sequens.
(23) Litt. encycl. S. C. Indicis 24. Aug. 1864.
(24) Epistola Leonis PP. XIII. ad Episcopos imp. Austr. d. d. 3. Mart. 1891.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Cracovia MMX, Kraków 2010
POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: