INSTITUTIONES

DOCTRINAE

CHRISTIANAE,

SIVE

CATECHISMUS

AD USUM SEMINARIORUM

AUCTORE

P. L. DANES

––––––––––

PARS PRIMA.

DE FIDE ET SYMBOLO; ITEM DE SACRAMENTIS ET CAEREMONIIS ECCLESIAE

–––––––––

SECTIO SECUNDA.

DE SACRAMENTIS ET CAEREMONIIS ECCLESIAE

–––––––

CAPUT IX

De Sacramento Poenitentiae, illiusque prima parte Contritione

––––

QUAESTIO. 1. Quid nomen poenitentiae generatim hoc loco indicat?

R. Dolorem animi de Deo offenso, peccatorumque detestationem quamdam cum vitae melioris proposito.

Q. 2. Fuitne quovis tempore iis, qui in mortale crimen lapsi essent, poenitentia ad salutem necessaria?

R. Fuit prorsus: etenim fieri nequit, ut animus a Deo Opt. Max. per peccatum aversus, criminum suorum veniam consequatur, nisi sincero dolore ad illum misericordiae fontem convertatur. Quapropter iis etiam, qui in adulta aetate sacramento baptismi ablui postulant, indispensabilis necessitas incumbit (1) ut perversitate abjecta et emendata, praeteritam Dei offensionem, cum peccati odio et pio animi dolore detestentur.

Q. 3. Eratne igitur poenitentia, sacramentum ante Christi adventum, vel est hodie iis qui nondum sunt baptizati?

R. Et istis erat, et his est hodie virtus, non sacramentum. Etenim Jesus Christus ex abundantia benignitatis suae poenitentiam voluit esse novae Legis sacramentum, quo post baptismum lapsis beneficium mortis ejus denuo applicaretur (2), quod tunc praecipue instituit, cum a mortuis excitatus insufflavit in discipulos suos, dicens: Accipite Spiritum Sanctum, quorum remiseritis peccata remittuntur eis, et quorum retinueritis retenta sunt (3). Quo tam insigni facto, et verbis tam perspicuis, potestatem remittendi et retinendi peccata, ad reconciliandos fideles post baptismum lapsos Apostolis et eorum legitimis successoribus fuisse communicatam, universorum Patrum consensus semper intellexit, et Novatianos remittendi potestatem olim pertinaciter negantes, magna ratione Ecclesia catholica tamquam haereticos explosit atque condemnavit.

Q. 4. Quaenam inter baptismi et poenitentiae sacramenta diversitas est?

R. Sane multiplex; nam praeterquam quod materia et forma plane diversae sunt, baptismus insuper semel susceptus, repeti non potest, potest poenitentia. Deinde in sacramento baptismi nullum judicium exercetur, exercetur in sacramento poenitentiae: siquidem se tamquam reos ad sacerdotis tribunal sistere debent, qui post baptismum lapsi sunt. (4) Alius est praeterea baptismi, alius poenitentiae fructus; per baptismum enim Christum induentes, nova prorsus illo efficimur creatura, plenam et integram peccatorum omnium remissionem consequentes; ad quam tamen novitatem et integritatem per sacramentum poenitentiae, sine magnis nostris fletibus et laboribus, divina id exigente justitia, pervenire nequaquam possumus; ut merito poenitentia laboriosus quidam baptismus a sanctis Patribus dictus fuerit.

Q. 5. Quis hujus sacramenti fructus est et effectus?

R. (5) Reconciliatio cum Deo, quam interdum in viris piis et cum devotione hoc sacramentum percipientibus, conscientiae pax et serenitas cum vehementi spiritus consolatione consequi solet.

Q. 6. Quae vero forma atque materia, quae partes?

R. (6) Forma, in qua praecipue hujus sacramenti vis sita est, in illis ministri verbis posita est: Ego te absolvo, etc., quibusquidem de Ecclesiae sanctae more preces quaedam laudabiliter adjunguntur, ad ipsius tamen formae essentiam nequaquam spectant, neque ad ipsius sacramenti administrationem sunt necessariae. Sunt autem quasi materia hujus sacramenti ipsius poenitentis actus, nempe contritio, confessio et satisfactio. Qui quatenus in poenitente ad sacramenti integritatem, ad plenam et perfectam peccatorum remissionem requiruntur, hac ratione poenitentiae partes dicuntur.

Q. 7. Quid autem est prima poenitentiae pars contritio?

R. Contritio generatim sumpta est (7) animi dolor ac detestatio de peccato commisso, cum proposito non peccandi de caetero. Duo itaque involvit, et veteris vitae odium, et novae propositum. Nomen autem a conterendo accepit, quod hominis animum peccato rigidum, quodammodo emolliat, conterat, atque comminuat.

Caeterum ut dolor ille ad peccatorum veniam obtinendam hominem disponat, supra naturam esse debet, ex fide et Spiritus Sancti instinctu proficiscens, conjunctamque habens fiduciam divinae misericordiae, cum voto praestandi reliqua, quae ad rite suscipiendum hoc sacramentum requiruntur.

Q. 8. Quotuplex est contritio?

R. Duplex: Alia scilicet charitate perfecta, quae ex vehementi Dei amore, ingentique peccati detestatione procedens, hominem Deo reconciliat priusquam hoc sacramentum actu suscipiatur; tametsi reconciliatio ipsi contritioni sine sacramenti voto, quod in illa includitur, non sit adscribenda. Alia imperfecta, quae vel ex turpitudinis peccati consideratione, vel ex gehennae et poenarum metu communiter concipitur, et attritio dici solet.

Q. 9. Quid de hac attritione docet Concilium Tridentinum?

R. Declarat eam, si cum spe veniae voluntatem peccandi excludat, non solum non facere hominem hypocritam, et magis peccatorem (quod falso Lutherus asseruerat); verum etiam donum Dei esse et Spiritus Sancti impulsum, non adhuc quidem inhabitantis, sed tantum moventis, quo poenitens adjutus, viam sibi ad justitiam parat. Enimvero aequum est et salutare ut juxta evangelii praescriptum (8) timeamus eum, qui potest et corpus et animam perdere in gehennam.

Declarat praeterea, quod etsi hujusmodi attritio sine sacramento poenitentiae per se ad justificationem perducere peccatorem nequeat; tamen eum ad Dei gratiam in sacramento poenitentiae impetrandam disponat.

Q. 10. Potestne contritio imperfecta omnem peccandi voluntatem excludere, et ad percipiendam in sacramento poenitentiae remissionem peccatorum, proxime disponere, si non adsit aliquod divini amoris initium, quo Deum tamquam omnis justitiae fontem diligere peccator incipiat?

R. Id inter theologos salva fide hucusque disputatur. Sed quod ad praxim attinet (9), vel ob hanc ipsam incertitudinem, non sat magnam salutis suae curam gereret, qui dum ad poenitentiae sacramentum accedendum est, ita soli timori ultro inhaereret, ut ad Deum quem peccando contempsit, super omnia diligendum, modis omnibus non anniteretur.

Q. 11. Quale debet esse propositum vitae in melius emendandae?

R. Tale, quod non in nudis verbis, sed in sincera et efficaci voluntate consistat, fugamque occasionum delinquendi secum ferat.

Q. 12. Quomodo ad contritionem salutarem annitendum est?

R. Contritio salutaris Dei donum est; ab illo igitur humili ferventique oratione postulanda. Illius deinde motiva vera ac viva fide sibi ob oculos ponere unusquisque debet, peccati nempe turpitudinem et atrocem malitiam: justa Dei tremendaque judicia: immensae Majestatis offensam: unigeniti Filii Dei pro peccato destruendo probrosissimam mortem: infinitam denique Dei T. O. M. benignitatem ac bonitatem, omni amore et obsequio dignissimam.

Porro cum vera contritio sit pars poenitentiae prae caeteris longe maxime necessaria, totiusque conversionis fundamentum, huic singulari studio incumbere oportet, quoties ad hoc sacramentum accedendum est.

–––––––––––

Institutiones Doctrinae Christianae, sive Catechismus ad usum seminariorum. Auctore P. L. Danes. Editio nova, caeteris correctior. Mechliniae, P. J. HANICQ, TYPORGR. ARCHIEP. MECHL. CUM APPROBATIONE. 1839, pp. 143-147.

Notae:

(1) Conc. Trid., Sess. 14, cap. I.

(2) Conc. Trid., Sess. 14, c. I.

(3) Joann. XX, 22 et 23.

(4) Conc. Trid., Sess. 14, c. II.

(5) Conc. Trid., Sess. 14, c. III.

(6) Ibid., c. III.

(7) Ibid., c. IV.

(8) Matth. X, 28. Luc. XII, 4.

(9) Vide Catechismum Illust. D. Bossuetii episcopi Meldensis de sacram. Poenit. Lect. 2 et 3.

Cracovia MMXIX, Kraków 2019

Reditus ad indicem operis Sac. Petri Ludovici Danes

Institutiones Doctrinae Christianae

sive

Catechismus nova methodo concinnatus

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: