COMPENDIUM REPETITORIUM

THEOLOGIAE DOGMATICAE

TUM GENERALIS CUM SPECIALIS

–––––––

EX PROBATISSIMIS AUCTORIBUS COLLECTUM ET IN SYSTEMA REDACTUM

A

DOCTORE CONSTANTINO JOAN. VIDMAR

–––––––

Pars generalis

––––––

Tractatus secundus

Theoria revelationis christianae

––––

De revelatione christiana

Religioni et revelationi christianae nomen dedit Jesus Christus Nazarenus, qui imperante Caesare Augusto Betlehemi ortus, postquam publice per tres annos homines fidem et virtutes docuerat seque legatum divinum crebris quas patravit miraculis ostenderat, circiter triginta tres annos natus sub Pontio Pilato praeside et Caesare Tiberio Hierosolymis crucis mortem subiit.

Nr. 55. Ab Evangelistis delineata persona Christi nequaquam est mythica, uti aliqui contendere volunt; nam

1. Mythus vel fabulae nunquam nisi praehistoricis temporibus exoriuntur; evangelia vero originem habent ex sat exculta aetate, in qua viri ex indole Josephi Flavii historiam rerum descripserant;

2. mythus prodit ac crescit per temporis longiora spatia et plures demum generationes; evangelia e contra in prima jam post Christi mortem aetate undique divulgata et omnibus cognita scimus;

3. mythus, nil nisi populi speculum morum, nunquam quid novi creat vel fingit, quum e populi modo vivendi prosilit, dum per Christum ejusque doctrinam facies terrae renovabatur;

4. mythus denique semper et ubique stabilibus lineamentis extremis caret et nullam certamque personam assignare valens nunquam non aliis utitur verbis quam illis: dicitur, traditur, fertur; Christus vicissim est totus veritas et vita, quoquoversus clare cusus character. Porro quomodo posset Christianismi existentia explicari, nisi vixerit ille, qui auctor fuit hujus revelationis?

Quaestio gravissima autem est quisnam proprie fuerit Christus? Si enim merus, etiamsi extraordinarius homo erat, ab eo pervulgata religio tunc humanam, non divinam habet originem; aliter autem res se habet, si in Jesu Nazareno imago illa Messiae per prophetias Veteris Testamenti minutatim ac vivide characteribus admodum propriis perfectissime expressa deprehenditur, si scilicet Christus promissus Messias et verus Dei filius ipseque Deus fuit. Atqui ita res se habet.

Nr. 56. Jesus Christus revera est promissus Messias. Id demonstrat suimetipsius testimonium, nec non illud Veteris Testamenti.

1^o Ex dictis Christi ipsius pauca tantum. V. gr.: Ad fontem Jacobi mulieri Samaritanae confitenti, se scire, Messiam esse venturum, Dominus noster succincte et clare respondit: Ego ipse sum, qui tecum loquor (1). – Post ultimam suam coenam preces fundens sacerdotales exclamavit inter alia: Haec est vita aeterna, ut cognoscant te solum Deum verum et quem misisti Jesum Christum (2). – Cum princeps sacerdotum illi diceret: Adjuro te per Deum vivum, ut dicas nobis, si tu es Christus filius Dei, Jesus respondit: Tu dixisti (3). – Repetita vice discipulos suos confitentes fidem suam in eum ut filium Dei vivi minime redarguit, imo potius collaudavit (4).

2^o Testimonium veteris Testamenti illud est, quod omnia et varia de venturo Messia edita vaticinia in Jesu impleta sunt, quaeque ad tria capita reduci possunt: respiciunt enim aliae prophetiae tempus adventus Messiae, aliae ejus munia et characteres, aliae notas ejus personales indigitant.

α) Quoniam temporis punctum, tribus illis modo supra jam nominatis vaticiniis indicatum, positive assignare propter historicas praesertim obscuritates arduum est; ideo eadem vaticinia hic consideramus tantum, quatenus negative illud tempus determinant: id est, quatenus limitem certum statuunt, citra quem Messias venire debuit.

Jam vero hoc modo ex primo vaticinio certum est, Messiam venturum fuisse, antequam omnis potestas civilis et propria eriperetur Judaeis; ex secundo et tertio constat, antequam religio mosaica cum templo penitus dissiparetur, nimirum ante excidium Hierosolymorum anno aerae nostrae 70^o, Messiam venire debuisse. Atqui ante illam epocham non venit quispiam Messias, ipsis Judaeis fatentibus, praeter Jesum Christum, in quo ergo praedictum tempus Messiae venturi impletum est.

β) Characteres Messiae, quos apud prophetas deprehendimus, sunt, ut futurus sit Rex (5), Sacerdos (6), Propheta ac Legislator (7);

γ) ejusque praecipua munia, ut, vetere Testamento abolito, novum Testamentum novamque religionem, Ecclesiam scilicet universalem constituat (8). Haec omnia in Jesu, in eoque solo, impleta esse, ex historia tum evangelica tum ecclesiastica manifestum est.

δ) Prophetiae, quae Messiae personam describunt et in Jesu vere expressae sunt, eae sunt, quae ortum ejus et nativitatem, vitae mortisque circumstantias et a mortuis resurrectionem praenuntiant. Praedicitur autem Messias oriturus ex semine Abrahae et Davidis, nasciturus ex virgine in Betlehem (9); nuntiatur praevium habiturus praecursorem in solitudine, praedicaturus Evangelium, miraculis confirmaturus doctrinam, pauperem traducturus vitam, triumphantis instar ingressurus Hierosolymas, sedens super asinam (10). Quoad autem Messiae passionem et mortem, praedicitur: prodetur a discipulo (11), vendetur (12), deseretur a suis (13), accusatus obmutescet (14), sputa et contumelias perferet (15), a Judaeis et gentibus simul damnabitur (16), cruci affigetur (17), mortem obibit inter iniquos (18), deridebitur a praetereuntibus (19), felle et aceto potabitur (20), latus ejus aperietur (21), in vestes ejus sortes mittentur (22), sepelietur in monumento hominis divitis (23), crura ejus in morte non confringentur (24), resurget (25) et exaltabitur (26).

Nr. 57. Testimonia pro Christi divinitate ad quatuor reduci possunt capita, quae sunt:

1. ipsius Christi doctrinae praestantia;

2. Christi character personalis;

3. prophetiae editae;

4. miracula in confirmationem ejusdem doctrinae patrata.

α) Doctrina Christi in theoreticis non tantum ea, quae pertinent ad Deum, hominem et mundum, sine minimo errore docet, sed etiam dogmata tradit omni humana sapientia longe superiora; in moralibus similiter apparet divinae originis, quoniam nullo vel levissimo errore maculata cernitur, necessariis non caret, superfluis non redundat, motiva praebet efficacissima ad praecepta implenda; sic arcet vitia, ut ipsorum originem detegat et adjumenta ad ea convellenda exhibeat; sic virtutes docet, ut ad eas colendas fortitudinem ingerat; humilitate sua tam profunde descendit tamque alte ascendit charitate, ut tantam virtutis sublimitatem humana ratio ante Christi doctrinam vix aut ne vix quidem fuerit suspicata.

β) Christi characterem personalem quod attinet, perfectio ejus est summa, quam mens humana haudquaquam delineare, nedum assequi potest. In qua sententia praeterea confirmamur ipsa adversariorum Jesu agendi ratione, qui quamvis odio in eum ac invidia aestuarent, nullius tamen malefacti eum accusare possunt et propterea ad falsos testes confugere coguntur, quapropter Dominus noster omnium ad mortem condemnatorum solus est, cujus judex confiteri oportuit: "Nullam invenio in eo causam" (27).

γ) Vaticinia a Christo edita pariter certissimum constituunt divinitatis ejus documentum. Dispesci commode possunt in ea, quae ad ipsum referuntur, porro in ea, quae ad fata religionis et Ecclesiae suae pertinent et in illa, quae ad excidium Hierosolymorum spectant. Demonstrant autem haec vaticinia (28) divinitatem missionis ac doctrinae Christi, cum ea in signum missionis et in confirmationem doctrinae suae ediderit; quapropter prophetiis, quibus resurrectionem suam praedixerat vel proditionem Judae, adjecit verba: Amodo dico vobis priusquam fiat, ut cum factum fuerit, credatis, quia ego sum (29).

Praedixit autem Christus quoad se ipsum: Judam se esse proditurum, discipulos fugam capturos et Petrum se ter negaturum, antequam gallus bis cantet (30); porro se tradi debere Judaeis et Gentibus, multa pati, illudi, flagellari, conspui, morte condemnari et tandem crucifigi, at se triduo abhinc post mortem resurrecturum (31) atque ad Patrem ascensurum (32).

Quoad fata religionis et Ecclesiae: Spiritum s. post suum in coelum reditum super Apostolos effusum iri (33); hos iterum omnis generis vexationes perpessuros esse (34), quo non obstante Evangelium per universum orbem praedicatum (35) et regnum Dei a Judaeis ad Gentes translatum iri (36) et Ecclesiam, Petri successorum regimini obtemperantem, adversus fluctus adversitatum usque ad finem saeculorum esse perseveraturam (37).

Quoad eversionem Hierosolymorum praedixit, quae ipsum excidium erant praecessura: turbulentas seditiones exorituras, multos falsos Messias surrecturos, grassaturam pestem et famem et terrae motus (38); dein urbis obsessionem et eversionem, ita ut lapis supra lapidem non remaneat (39); tandemque Judaeos per universum orbem dispersum iri atque miseram hanc populi et urbis conditionem duraturam esse usque ad consummationem saeculorum (40).

δ) Dignitatem et legationem divinam Christi miracula comprobantia partim ab ipso vivente in terris effecta, partim a Patre de coelis propter Christum, partim post ejus mortem edita sunt.

Miracula ejus in Evangeliis narrantur multa, praeclara et manifesta. Ipsi obedire cernitur natura inanimata: ut aqua, panis, arbores, mare et venti; natura animata: ut pisces maris, corpora hominum ac membra infirma, omnis languor et morbus, imo mors ipsa potestati ejus subjecta est; natura invisibilis, i. e. daemones ejus imperio cedunt et Angeli praesto sunt ad ministrandum ei.

Patravit autem haec miracula in doctrinae suae confirmationem ac testimonium missionis suae. Cf. Joan. 11, 42: Propter populum, qui circumstat, dixi: ut credant quia tu me misisti. – Haec quum dixisset, voce magna clamavit: Lazare, veni foras.

Nr. 58. Christiana religio divina esse probatur speciatim ex miraculo resurrectionis Christi.

Resurrectio Christi ex mortuis est simul praeclarum miraculum et praeclari vaticinii implementum; est miraculorum Christi celeberrimum, imo aliorum omnium sigillum. Est autem haec Christi resurrectio factum indubium, cum ejus testes sint plurimi, qui nec decipi potuerunt, nec decipere voluerunt, nec si voluissent decipere potuissent.

Tales autem testes sunt: 1. Apostoli, qui vident, audiunt, palpant magistrum redivivum per 40 dies; qui testimonium suum et miraculis et sanguinis effusione obsignant; 2. mulieres et discipuli omnis generis plus quam 500; sunt porro 3. Judaei et ethnici, propter rei evidentiam conversi; 4. Judaeorum principes, ad sepulcrum excubias ponentes, nec tamen in testantes Apostolos tamquam in mendacii reos animadvertentes; denique 5. acerbissimi christiani nominis hostes ut: Celsus, Porphyrius, Hierocles, Julianus, qui resurrectionem Christi sicut caetera ejus miracula magicis quidem artibus tribuendo elidere conati, negare tamen numquam sunt ausi. – Ergo Christus surrexit vere; ergo doctrina ac religio ejus divina est et propterea haec religio ac doctrina sub poena aeternae damnationis sequenda est et servanda.

Nr. 59. Praeter hucusque exposita sunt adhuc alia quaedam divinam ac supernaturalem originem religionis christianae contestantia signa, quae vocari possunt miracula in ordine morali.

Hujusmodi sunt eventus illi extraordinarii, qui licet physice possibiles, moraliter tamen, hoc est, spectatis hominum moribus et naturali rerum humanarum cursu, absque speciali concursu Dei ejusque providentiae ordinatione singulari contingere non potuissent. Quare hujusmodi eventus, ut sunt religionis christianae propagatio, efficacia, constantia et perennitas (41) ad miracula merito referuntur juxta illud Augustini: "Si mundus credidit Apostolis sine miraculo, et hoc maximum miraculum dicendum est" (42).

1. Propagatio christianae religionis virtuti divinae est adscribenda, nam alias, scil. causa humana aut naturali explicari non potest, quum α) summa cum celeritate (vix tribus saeculis!) per totum terrarum orbem sit diffusa, idque β) inter summas difficultates, internas et externas et γ) per media perinepta, naempe praedicatione duodecim piscatorum ex Galilaea, illiteratorum atque despectorum. Ergo a Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris (43).

Difficultates vel obstacula erant tum praeconceptae opiniones philosophicae, religiosae, morales, quo refertur terribilis repugnantia passionum; tum vis extrinseca christianam religionem profitentibus illata per verba, scripta atque tormenta; tum intrinsecae dissensiones, schismata et haereses.

2. Effectus, quos Christianismus produxit, pariter non nisi divina virtute explicari possunt. Religio enim christiana mundum gentilem flagitiosissimum convertit ad puritatem evangelicam, liberavit homines a crassa ignorantia atque foeda superstitione, dispulit nefanda scelera et mala, quibus status socialis premebatur, sustulit aut saltem imminuit.

3. Constantia martyrum cum omnibus adjunctis spectata humanae conditioni ut minimum moraliter impossibilis, ergo divino cuipiam influxui ac virtuti tribuenda est.

Christiani martyrii adjuncta autem sunt: 1^o martyrum multitudo innumerabilis, 2^o personarum qualitas, 3^o suppliciorum immanitas, 4^o persecutionum diuturnitas per tria fere saecula, 5^o patiendi modus, 6^o accedentia prodigia, 7^o fructus ad religionis incrementum, secundum illud Tertulliani verbum: Sanguis martyrum semen est Christianorum (44).

Immerito objicitur: historia teste omni aetate fuisse homines opinionibus falsis, quibus semel imbuti fuerant, tam firmiter addictos, ut nullis suppliciis, nec ipsa morte ab illis divelli potuerint, ita ut omnes religiones: pagana, islamitica, atque in sinu ipso Christianae religionis Montanistae, Donatistae, Anabaptistae, Protestantes referant Martyres suos. In Martyres Christianos enim nulla cadit ejusmodi suspicio, quum animum ab omni illusione prorsus immunem arguant: illa animae quies, quam Martyres in cruciatibus prae se ferebant; responsa sapientissima, quae reddebant; amor, quo ipsos complectebantur hostes; preces, quas pro ipsis fundebant. – Fanatismus praeterea nec omnes ubique invadit, nec diuturnus est, sed brevi dissipatur atque naturae deliberationi cedit, et nonnisi circa ea versatur, quae in opinionibus speculativis seu in contemplatione posita sunt.

4. Perennitas ac perpetua religionis christianae stabilitas denique ejus divinitatem demonstrant, quia haec stabilitas fuit contra omnem humanam prudentiam praedicta et reipsa perstitit inter vicissitudines ac impetus tales, quibus nulla humana institutio resistere potuisset.

Fuit praedicta a Christo dicente: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam et portae inferi non praevalebunt adversus eam (45), et iterum: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (46).

Perstitit invicta inter impetus, quos perpessa est omni tempore et omni bellorum genere, sive arma spectentur sive hostes. Arma fuere gladius, errores, vitia; hostes, tum publici et privati et occulti, tum externi et interni seu domestici. Hostes externi fuere Judaei, Gentiles, Muhametani; hostes interni fuere haeretici et schismatici.

Haeretici pullularunt ab initio et a diebus ipsis Apostolicis nec unquam deinceps defuerunt, diversis usque sub formis renascentes: alii singula dogmata impetentes ut antiquiores; alii totum corpus dogmaticum convellentes, ut recentiores; alii christianismi radicem evellere ac subruere fundamenta animamque penitus exstinguere adnitentes, ut Rationalistae et increduli praesentis temporis. Atqui inter tot impetus perstat immobilis et integra religio christiana; ergo manu Dei fundata est et sustentata. Haecce autem divinitatis religionis Christianae documenta prae oculis habentes jure meritoque Richardi Victorini verbis (47) assentimus: "Domine, si error est, a te decepti sumus; nam ista – fidei scilicet nostra documenta – in nobis tantis signis ot prodigiis confirmata sunt et talibus, quae non nisi per te fieri potuerunt".

––––––––

Compendium repetitorium Theologiae dogmaticae tum generalis cum specialis. Ex probatissimis auctoribus collectum et in systema redactum a Doctore Constantino Joan. Vidmar. CUM FACULTATE IMPRIMENDI REV. ET EXCELL. ORDINARIATUS SANHYPPOLYTANI. Editio altera. Viennae. 1897, pag. 61-72.

Notae:

(1) Joan. 4, 25.

(2) Joan. 17, 3.

(3) Matth. 26, 64.

(4) Matth. 16, 16; Joan. 6, 70.

(5) Ps. 2.

(6) Ps. 109.

(7) Deuter. 18, 15.

(8) Jerem. 21; 31; Ps. 109; 39, 7; Isaj. 43, 1; Ps. 71, 8.

(9) Isaj. 11, 1; Jerem. 23, 5; Isaj. 7, 14; Mich. 5, 2.

(10) Isaj. 40, 3; Malach. 3, 1; Isaj. 41, 1; 35, 4; 53, 2; Ps. 87, 16; Zachar. 9, 9.

(11) Ps. 40, 10.

(12) Zachar. 11, 12.

(13) Zachar. 13, 7.

(14) Isaj. 53, 7.

(15) Isaj. 50, 6.

(16) Ps. 2, 2.

(17) Ps. 21, 17.

(18) Isaj. 53, 12.

(19) Ps. 21.

(20) Ps. 68, 22.

(21) Zach. 12, 10.

(22) Ps. 21, 19.

(23) Isaj. 53, 9.

(24) Num. 9, 12.

(25) Osee 13, 15; Ps. 15, 10; Isaj. 11, 10.

(26) Dan. 7, 13.

(27) Joan. 19, 4.

(28) Ubi haec vox in sensu latiori sumitur, hic quoque charisma cardiognosiae nominari deberet, quae pluries in Christi vita ostendebatur, v. gr. Matth. 9, 4: Et cum vidisset Jesus cogitationes eorum, dixit etc.

(29) Joan. 13, 19.

(30) Matth. 26, 21 seqq.

(31) Marc. 10, 32.

(32) Joan. 20, 17.

(33) Matth. 10, 19.

(34) Matth. 24, 9.

(35) Matth. 8, 10.

(36) Matth. 21, 43.

(37) Matth. 16, 18.

(38) Matth. 24, 5.

(39) Luc. 19, 43; 21, 20.

(40) Luc. 21, 24.

(41) His a quibusdam adduntur: Oraculorum cessatio, donorum Spiritus s. in primos Christianos effusio eorumque in Ecclesia continuatio; ultio Dei in Judaeos hujusque gentis conservatio; demum aerumnae et mors persecutorum.

(42) Eundem in sensum Dante, Paradis. 24, 106:

Se il mondo si revolse al Christianesmo

Diss'io senza miracoli: quest' uno

E tal, che gli altri non sono il centesmo.

(43) Ps. 117, 23.

(44) Apolog. c. 50.

(45) Matth. 16, 18.

(46) Matth. 28, 20.

(47) De Trinit. lib. 1, cap. 2.

Reditus ad indicem
Repetitorii Theologiae Dogmaticae

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: