MISTRZOWIE SŁOWA

 

Św. Cezary z Arles (*)

 

ABP IGNACY HOŁOWIŃSKI

 

Święty Cezary, biskup arelateński, w najszczerszym zapale świętej i gorliwej woli służe­nia Kościołowi słowem i przykładem, odznaczył się najświetniej między biskupami owego czasu. Opowiadanie słowa najwięcej go zajmowało; nieraz po dwa razy co dzień kazał; a jeśli był chory, wtedy polecał kapłanom czytać swoje nauki; nadto widząc, że w innych diecezjach dla różnych przyczyn brakowało nauczania, po­syłał umyślnie w tym celu pisane homilie innym biskupom Galii, Hiszpanii i Włoch; stąd poszło, że niepodobna było zebrać wszystkie jego nauki rozrzucone po różnych krajach. To wielkie mnóstwo homilij, jakie układał, przy walce z kacerzami i wewnętrznych urządzeniach w Kościele, zmuszało go nieraz do korzystania z nauk świę­tego Ambrożego i Augustyna, z których brał czasem myśl i wyrażenia, a czasem i całą naukę z przerobieniem tylko wstępu i zakończenia. – Jednak większa część homilij całkiem do niego należy, chociaż niesłusznie przypisywano je Augustynowi, Ambrożemu i Euzebiuszowi emezeńskiemu. Mamy dziś pewnych jego homilij więcej jak 100, bądź w dodatku do mów św. Augu­styna, bądź Baluziusza i Bariolego. W nich albo tłumaczy Księgi Starego i Nowego Testamentu, albo przedstawia naukę na święta, uroczystości i różne przygody; albo przemawia do zakonni­ków. Jeśli tu nie znajdziemy nadzwyczajnej wymowy, jakichś wyższych poglądów, retorycznego wypracowania i pełności uczonej rozprawy, za to mamy prawdziwy wzór chrześcijańskiego opo­wiadania: jest to rzeczywiście ojcowska familijna nauka, pełna miłości i gorliwości, i dążąca je­dynie do oświaty i poprawy swych dziatek. Z tej przyczyny homilie Cezarego w czasach wiary były nadzwyczaj cenione. Wysłowienie jego bardzo się podoba, coś ma w sobie słod­kiego, przyjemnego i w każdym wyrazie oddycha świętością i prawdziwym duchem katolickim. Sam św. Cezary powiada, że mowy bardzo wy­szukane mogą służyć nie gminom, ale sawantom, że nie lubi tej delikatności, co się więcej lęka zgrzeszyć przeciw czystości języka jak przeciw czystości obyczajów. Styl ma wszędzie równy, prosty, bez żadnej przesady, ani słów nadzwy­czajnych, ani figur wyszukanych, ale całkiem jest naturalny, a tak jasny i dostępny, że najprostszy słuchacz wszystko obejmuje. – Myśli u niego zawsze są święte, szlachetne i najswobodniej oddane; jego dowodzenie i rozumowanie jest ścisłe i gruntowne, jego przykłady dziwnie przekonywające a zawsze są zastosowane najlepiej do słuchaczów. Opiera się na Piśmie świętym i Ojcach Kościoła, co wszystko znał doskonale, lecz szczególniej wziął sobie za mistrza św. Au­gustyna. – Homilie Cezarego są wybornym wzorem dla nauk i kazań po parafiach.

 

Homilia na Epifanię

 

"Uroczystość dzi­siejsza, którą obchodzimy, bracia, zowie się dlatego epifanią, tj. objawieniem się lub ukazaniem się, że święcimy pamiątkę: już ukazania się Chrystusa narodom za przewodnictwem gwiazdy, już objawienia się uroczystego żydom przy chrzcie Zbawiciela w Jordanie, już wreszcie wyświecenia mocy boskiej w cudownej przemianie wody na wino. Oby Odkupiciel nasz jak przez gwiazdę ukazał się narodom, tak przez niebie­skie pragnienia i święte chęci raczył się zawsze objawiać w sercach waszych; oby wam dopo­mógł Ten, który od sługi chrzest przyjąć raczył, abyście obietnice chrztu w cnocie pokory najlepiej wypełnić mogli. Oby cudowny Pan, zmieniający wodę na wino, zmienił w prawdzie rozumienia duchowną waszą ślepotę w rzeczach zbawiennych. Podnieście, bracia, dusze wasze ku Bogu; przypatrzcie się sercom i myślom wa­szym, abyście za swoje dobre sprawy złożyli dzięki Panu, a wszelki zły uczynek precz odrzucili. Naśladujcie magów, udawajcie się do Boga z takim nabożeństwem i zapałem, z ja­kim oni pragnieniem przybyli z dalekich kra­jów dla uczczenia Chrystusa. Magowie złożyli kosztowne dary, złóżcie i wy dusze wasze; jeśli ukochacie wiarę, nadzieję i miłość, pokorę, czystość i pokutę, ofiarujecie najlepsze dary, tj. siebie samych: albowiem Pan Bóg więcej miłuje was jak wszystkie rzeczy wasze. Wielu daje jałmużny, a brnie coraz dalej w grzechach; tak swą własność ofiarują Bogu, a siebie czartowi. Między Bogiem a szatanem nie ma żadnego uczestnictwa; a przeto kradzież, rozpustę, nienawiść, pychę lub inne złe odpędźcie z Bożą pomocą daleko od siebie, aby was ca­łych Stworzyciel wasz posiadał. Uważajcie, że Herod szukał Chrystusa, ale Go nie znalazł, bo szukał w złym celu; i wy szukacie źle Chry­stusa, jeśli szukanie ludzkiej chwały w dobrych waszych uczynkach. – Miejcie się na baczeniu, bo w ten sposób nie znajdziecie Chrystusa i zgubicie siebie. Magowie wstąpiwszy do Heroda stracili gwiazdę, i wy jeśli grzesząc wstąpicie do szatana, postradacie światło duchowne na zawsze, chyba że wyjdziecie od niego przez pokutę spowiedzi, i na nowo odzyskacie z Bożą pomocą łaskę straconą, jak magowie po odejściu od Heroda znowu ujrzeli gwiazdę. Ci trzej królowie, jak zowią magów, ofiarowali trzy dary, tj. złoto, kadzidło i mirrę, bo prawdziwego Boga, prawdziwego króla i prawdziwego człowieka zjawienie się w ciele nieśmiertelnym uznali. I wy, bracia! ofiarujcie Mu złoto nie­bieskiej mądrości, kadzidło czystej modlitwy i mirrę doskonałego umartwienia wszelkich namiętności. A jak ci królowie inną drogą powrócili do kraju swego, tak i wy, coście wyszli z raju przez pychę, nieposłuszeństwo i pożywanie owocu zakazanego, starajcie się tam wrócić inną całkiem drogą, tj. przez pokorę, posłuszeństwo i wstrzemięźliwość. Obecne życie jest pielgrzymowaniem, a raj jest waszą ojczyzną; tylko nieroztropni przenoszą wygna­nie nad rodzinną stronę. Nie przywiązujcie się tedy do obecnego życia, co tak jest nędzne i niepewne, abyście mogli dostać się od ziemi do nieba. Co niech wam udzieli Ten, którego panowanie i królestwo bez końca trwa na wieki wieków. Amen".

 

 

Homiletyka przez ś. p. JWJX. Ignacego Hołowińskiego Arcybiskupa Mohilewskiego Metropolitę wszystkich rzymsko-katolickich kościołów w Rosyi, Rektora i Profesora rzymsko-katolickiej Duchownej Akademii w Petersburgu ułożona i Alumnom tejże Akademii wykładana w 1855 r., Kraków 1859, ss. 195-200.

(Pisownię i słownictwo nieznacznie uwspółcześniono; przypisy od red. Ultra montes).

 

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Pozwolenie Władzy Duchownej:

 

Rękopism p. t. «Homiletyka» przez ś. p. Ignacego Hołowińskiego, Najprzewielebniejszego Arcybiskupa Mohilewskiego i Metropolitę wszystkich rzymsko-katolickich kościołów w cesarstwie rosyjskiem sporządzony, z pilnością przeczytałem i nic w nim przeciwnego wierze świętej i dobrym obyczajom nie znalazłem; owszem zamieszczone w nim uczone nad pismami Ojców św. Kościoła katolickiego uwagi – jako też piękny przekład celniejszych wyjątków z dzieł tychże Ojców na język polski, a przytem dołączona wiadomość o kaznodziejach ojczystych – czynią niniejszy rękopism ważnym nabytkiem w tym przedmiocie dla literatury polskiej, przeto sądzę być go druku godnym.

 

W Krakowie dnia 3. lutego 1859 r.

 

F. Gołaszewski kapł. Zgr. Miss.

Cenz. ks. treści relig. mp.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

Przypisy:

(*) "Św. Cezariusz z Arles

 

Caesarius urodził się ok. r. 470 pod Chalon-sur-Saône. Otrzymawszy staranne wychowanie domowe, przygotowywał się do stanu duchownego w klasztorze leryneńskim. W Arles wyświęcony został przez biskupa Aeoniusza na kapłana, a po upływie kilku lat (r. 502) zajął po nim miejsce na stolicy biskupiej. Rozwinął iście apostolską działalność jako kaznodzieja, opiekun ubogich, chorych i jeńców. Był gorliwym stróżem służby Bożej, karności kościelnej i życia zakonnego. Fałszywie oskarżony przez własnego pisarza, udał się z rozkazu króla Wizygotów Alaryka II na wygnanie, skąd po stwierdzeniu niewinności rychło powrócił. Również cało wyszedł z podejrzeń i zarzutów stawianych mu przez króla Ostrogotów Teodoryka (r. 513). Udawszy się do Rzymu otrzymał tam paliusz z rąk papieża Symmacha. Był inicjatorem i organizatorem synodów w Agde (r. 506), Epaon (517), Arles (524), Carpentras (527), na których uchwalono ważne zarządzenia dyscyplinarne; kierował również synodami w Orange (r. 529) i Walencji (529), które powzięły postanowienia przeciw semipelagianom. Po czterdziestoletniej owocnej działalności zmarł w r. 542.

 

            Spośród pism jego, czekających na wydanie zbiorowe (a), wymienić należy następujące:

            a) Homiliae: alegoryczne objaśnienia osób i faktów starozakonnych oraz przypowieści nowozakonnych.

            b) Sermones na święta Pana, na temat wiary i obyczajów, np. o sądzie i pokucie, o nabożeństwie i kazaniu; mowy okolicznościowe i nauki do mnichów.

            c) Epistolae: dwa listy ad Caesariam abbatissam i jeden Ad Oratoriam abbatissam. Pisze w nich o cnotach zakonnych i najważniejszych obowiązkach życia zakonnego.

            d) Regulae ad virgines et ad monachos: dwie reguły klasztorne. W dziele tym Cezariusz nakazuje przepisywanie książek nawet zakonnicom.

            e) Testamentum Caesarii: poleca swemu następcy pieczę nad swym klasztorem.

            f) Liber de gratia et libero arbitrio: przeciw doktrynie semipelagiańskiej.

 

            Cezariusz był gorącym zwolennikiem św. Augustyna, czerpiącym mądrość z nieustannego rozważania Pisma świętego. W jego dziełach przeważa kierunek praktyczny nad spekulatywnym, a naczelne miejsce zajmują mowy proste i poglądowe, pełne przy tym siły i żywotności dzięki obfitości zawartych w nich myśli. Nazwać go można największym kaznodzieją ludowym starożytnego Kościoła łacińskiego. Żywot Cezariusza napisał jego uczeń, Cyprian z Tulonu". – Patrologia. Opracował ks. dr Jan Czuj PROFESOR UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO. (Wydanie drugie uzupełnione). Poznań 1954, ss. 277-278.

 

(a) Pełnego i krytycznego wydania dzieł św. Cezarego z Arles dokonał o. German Morin OSB w 1937/1942 r.:

Sancti Caesarii Episcopi Arelatensis, Opera omnia nunc primum in unum collecta studio et diligentia D. Germani Morin presbyteri et monachi OSB.

            Volumen I: Sermones. Nunc primum in unum collecti et ad leges artis criticae ex innumeris mss. recogniti. Maretioli 1937. (Przedruk w "Corpus Christianorum", T. 103–104. Turnholti 1953).

            Volumen II: Opera varia. Epistulae, Concilia, Regulae monasticae, Opuscula Theologica, Testamentum, Vita ab eius Familiaribus conscripta. Maretioli 1942. (Dodruk tamże 1949).

Ultra montes (www.ultramontes.pl)
Kraków 2007

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: