De potentiis animae rationalis. Continendus intellectus a curiositate. Cui potissimum scientiae incumbendum. Quam malum sit, aliorum mores disquirere. Aliorum judicia spernenda. De voluntatis abnegatione. Ioannes Cardinalis Bona OCist. Manuductio ad coelu

MANUDUCTIO AD COELUM

MEDULLAM CONTINENS SANCTORUM PATRUM

ET VETERUM PHILOSOPHORUM

JOANNES CARDINALIS BONA OCist.

––––––

CAPUT XVIII.

De potentiis animae rationalis. Continendus intellectus a curiositate. Cui potissimum scientiae incumbendum. Quam malum sit, aliorum mores disquirere. Aliorum judicia spernenda. De voluntatis abnegatione.

1. Data est tibi a Deo intelligendi facultas, ut ipsum agnosceres et cognoscendo amares; sed per peccatum duplici vulnere sauciata est, ignorantia et caecitate. Nam et in notione veritatis erras; et quid sit faciendum, vel fugiendum, plerumque ignoras. Quanta ergo diligentia vel urbs in grassantis pestilentiae metu, vel arx ab hostili exercitu obsessa custoditur, ne quis non plane cognitus intus obrepat; tanta est cura, multoque majori vigilandum, ne intellectus malae rei, sibi a sensibus objectae, aditura patefaciat. Rerum enim species sensus objiciunt, intellectus admittit, et ad judicium defert; hoc voluntati proponit. Sed sensus offerunt bona et mala: mentis est, vel admittere, vel excludere.

2. Imprimis continendus est intellectus a curiositate. Cur per inania distrahis mentem, solidae sapientiae et Deo natam? Res frugi sapientia est. Sicut qui gustat aconitum, ut qualitatem ejus scrutetur, prius perit, quam saporem sentiat; sic qui ea rimantur, quae ad se non spectant, prius se ipsos pessumdant, quam cognoverint quod quaerebant. Scire quod non prodest, proximum est ignorantiae. Qui vere sapiens esse cupit, non opinioni discit, sed vitae: nec quaerit in scientia oblectamentum animi, sed remedium. Nosse gaudes stellarum vires? Inepties postquam sciveris, si ignores infirmitatem tuam. Vis ornate et eleganter loqui? Satius est, si discas tacere. Scire nova cupis? Quid magis novum, quam renovare te ipsum? Hoc disce. Errores alienos libet confutare? Cur non corrigis tuos? Juvat percurrere historias, et scire aliorum facta. Bene, si interim non ignores, quae a te sunt facienda. Placita litigantium concordare delectat? Cur non et tuos affectus tumultuantes? Nisi quaereres supervacua, facile invenires necessaria. Scientia autem necessaria illa est, quae te bonum potius quam doctum facit.

3. Quid in iis quaestionibus te torques et maceras, quas subtilius saepe est contempsisse quam solvere? Cur pertinaci studio laboras, ut ea discas, quae forent dediscenda, si scires? sed ut aliarum rerum, sic quoque litterarum intemperantia nos vexat. Nullus librorum est finis. Instruuntur Bibliothecae ad spectaculum potius et ornatum, quam ad usum legentium. Vix librorum editorum indices tota vita legere poteris, quamvis multos vixeris annos. Inter hos multi sunt noxii et perniciosi: multi indigni, qui legantur: multi vani et imperiti; quos cum diu perlegeris, nihil scies. Plures quidem a limine salutare tibi permittitur, ne aliquid in ipsis latere judices magni et secreti boni, sed paucis, et cum delectu insistendum. Paucis ad bonam mentem libris et litteris indigemus.

4. O inanes mortalium cogitationes! Impallescimus chartis, et per innumeras artes ac scientias ingenium extendimus, quasi nobis per multa saecula vivehdum sit: vitae vero sempiternae curam negligimus, quae non scientiis, sed virtutibus comparatur. Quid prodest acta externorum Regum inquirere; et quae passi invicem, ausique sunt populi, magnis voluminibus describere? Quanto satius foret, tua mala extinguere, quam aliena posteris tradere? docet te geometria metiri latifundia: doceat potius, quomodo, quod tibi sufficiat, metiaris. Numerare docet Arithmetica, et avaritiae commodare digitos: doceat potius ea spernere et laeto animo amittere, quae tanta sollicitudine computantur. Monstrat Musica, quomodo voces inter se consonent: ostendat potius, quomodo secum mens concordet; nec disparem reddant sonum sensus, et ratio. Monstrat, qui sint modi hilares, qui flebiles: ostendat, inter prospera non extolli, inter adversa non emittere flebilem vocem. Non damno harum rerum cognitionem; sed haec et alia utiliter scies, postquam sciveris te ipsum, et novissima tua. Nihil scis, quamvis omnia scias, si te ipsum ignoras.

5. Infame vitium ac sordidissimum est, aliena facta observare, mores disquirere, et omnia temere interpretari. Quis enim es tu, qui alienum judicas servum? Domino suo stat, aut cadit (1). Ipse est, qui judicat omnes, qui omne sibi judicium reservavit. Qua audacia divinum tribunal praesumis invadere? Attende tibi, et latebras conscientiae tuae perscrutare. Vide ibi mala quae insunt, bona quae desunt, et noli oculos ad aliorum vitam convertere. Satis uberem malorum copiam in te reperies, quam acriori censura perstringas. Vix quippiam juste fit, quod non possit pravum ingenium in malum detorquere. Ipsis Evangeliis abutuntur haeretici: Christi actiones calumniabantur Hebraei. Ut corpora melancholica et mali humoris, quicquid sibi sumpserint, in bilem vertunt; sic anima male disposita quicquid videt, quicquid audit, perperam interpretatur. Bona vel mala intentio saepe res bonas vel malas facit: haec autem soli Deo nota est, qui scrutatur renes et corda. Quod si factum alienum nulla potest ratione defendi; quid ad te? Non erubescis, foedissima quaeque quasi e latibulis educere, ac publice spectanda proferre? Cur non te ipsum observas, qui caeteris deterior es? In te exerce maledicentiam tuam: de te ipso tecum detrahe: accusa pravitatem tuam: et te ipsum dijudica. Dei enim judicium evades, si tui judex severus fueris.

6. Ut ingeniosi in notandis aliorum factis plerique sumus, inde nobis prudentiae famam perquirentes; ita facile suspicamur, alios de nobis male sentire, vel loqui; nos illis odiosos esse et despicatos. Hoc vitium ut repellas, temperanda primo cupiditas est, qua hominibus placere, et magni ab illis aestimari desideras. Tum danda est opera, ut vel ipsam cogitationem abjicias, sciendi quid alii de te sentiant, vel loquantur; cum praesertim saepe contingat, eos nec quidem de te cogitare, quos fingis perperam de te loqui, et te observare. Dic tibi cum Apostolo: Si adhuc hominibus placerem, Christi servus non essem (2). Dic ad alios: Mihi autem pro minimo est ut a vobis judicer, aut ab humano die (3). Talis revera es qualis es apud Deum. Sensus et loquela hominum nihil adjicit bonitati tuae; nihil detrahit de malitia. Melius est, bonum esse, quam videri.

7. Nihil tuae voluntati contrarium eveniet, si eam penitus abnegaveris, et transfuderis in divinam. Sic mentis solida pace, sic vera tranquillitate perfrueris. Vives ut voles, si, quid velle debeas, didiceris. Debes autem velle, quod Deus vult. Haec est unica vitae hujus felicitas, velle, ut quae fiunt, ita fiant, sicut vult Deus non ut volumus ipsi. Ducit te Deus ad finem, ad quem ab aeterno destinatus es, per suavia et aspera, per prospera et adversa. Obsequere divinae providentiae, et sequere alacriter: nam etsi repugnaveris, sequeris nihilominus, et impius eris. Ducit volentem Deus, nolentem trahit.

–––––––––––

Opuscula ascetica Eminentissimi Cardinalis Bona. Principia et documenta vitae christianae, indicans naturam, finem et officia vitae christianae, regulas de moderandis animi affectibus et de studio virtutum, necnon Manuductio ad coelum, continens medullam Sanctorum Patrum, et veterum philosophorum, insuper Via compendii ad Deum per motus anagogicos et orationes jaculatorias liber isagogicus ad mysticam theologiam, auctore D. Joanne Bona S. Romanae Ecclesiae tit. S. Bernardi ad Thermas Presbytero Cardinali, Ordinis Cisterciensis. Editio caeteris praestantior atque accuratior, studio unius sacerdotis Congregationis ac Seminarii Missionum ad exteros, Parisiis MDCCCXLVII (1847), pp. 260-264.

Notae:

(1) Rom. XIV, 4.

(2) Gal. I, 10.

(3) I Cor. IV, 3.

Cracovia MMXVI, Kraków 2016

Reditus ad indicem operis Joannis Card. Bona OCist.

MANUDUCTIO AD COELUM

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ: