R. P. Franciscus Suarez SI. Opera omnia. Defensio Fidei catholicae et apostolicae adversus Anglicanae sectae errores, cum responsione ad apologiam pro iuramento fidelitatis et epistolam ad principes christianos serenissimi Iacobi Angliae Regis.

DEFENSIO

FIDEI CATHOLICAE ET APOSTOLICAE

ADVERSUS

ANGLICANAE SECTAE ERRORES

CUM RESPONSIONE AD APOLOGIAM PRO JURAMENTO FIDELITATIS

ET PRAEFATIONEM MONITORIAM SERENISSIMI JACOBI MAGNAE BRITANNIAE REGIS

AD SERENISSIMOS TOTIUS CHRISTIANI ORBIS CATHOLICOS REGES ET PRINCIPES

AUCTORE

FRANCISCO SUAREZ

e Societate Jesu

IN CONIMBRICENSI ACADEMIA SACRAE THEOLOGIAE PRIMARIO PROFESSORE

––––––––

Defensio Fidei catholicae et apostolicae adversus Anglicanae sectae errores (djvu, 183.9 Mb)

DjVu software: DjVuBrowserPlugin.exe (exe, 15.4 Mb)

–––––––––

LECTORI BENIGNO

EDITOR NEAPOLITANUS

R. C.

Cum diu multumque cogitarem, ecquod opus typis ederem, quod tristissima hac aetate ad sacrosanctam Iesu Christi Ecclesiam propugnandam potissimum, atque in re tanti momenti quam maximam lucem allaturum foret; illud profecto recudendum occurrit, quod celeberrimus e S. I. philosophus ac theologus Franc. Suarez adversus sectam Anglicanorum scribendum, atque in vulgus proferendum curavit.

Henricus VIII. magnae Britanniae rex, ut in suo regno, contempta apostolicae Sedis potestate, divortii sententiam contra Catharinam uxorem suam liberius proferri liceret, novam religionis invexit formam, et novae ecclesiae caput seipsum constituens decrevit, ut nulla in ecclesiasticis negotiis pontificia opus esset auctoritate. Intra breve tempus, ait Sanderus anglicani schismatis scriptor, lib. 2, tremendum sacrificium, divina officia, sacramenta omnia ritu catholico in Anglia fieri desierunt. Eamdem gubernandae Angliae rationem tenuit post Henricum Elisabetha, simul ac regni solium arripuit, seque supremam et temporalem et spiritualem renunciavit gubernatricem, subditosque suos iurandi formula iuris obstringere voluit. Ad hoc idem solium assumpto denique Iacobo, maior in animum eius invasit impietatis furor, quam in Henricum ipsum et Elisabetham. Hic enimvero, quo pontificiam auctoritatem et reverentiam magis magisque labefactaret, ac prosterneret, catholicos principes regesque ad suae religionis communionem incitavit, et protestantium auxilium sibi adiunxit, ut consociatis armis vis unita fortior evaderet. Editis igitur Apologia pro iuramento fidelitatis et Epistola ad principes christianos, truculentius, quam antea ab Henrico et Elisabetha excitatum erat, bellum indixit Ecclesiae sanctae Dei eiusque Vicario romano Pontifici.

Iam vero auctor noster Suarez magno, quo flagrabat, fidei ac veritatis amore, nec non sapientia ingenioque potens contra regis doctrinam atque pestiferas haereses longe lateque in Anglia grassantes cum sua Defensione fidei catholicae et apostolicae collato pede pugnavit. Quo in opere clarissimam invenies contra novatorum errores biblicorum locorum expositionem sacro textui scite congruentem. Invenies sacrorum conciliorum summorumque Pontificum sanctiones, nec non sanctorum patrum testimonia ad fidei veritates confirmandas. Invenies firmissima argumenta, quibus perdifficiles quaestiones ita dilucide pertractat, ut veritas ubique innotescat. Invenies rationum momenta supernaturalem summi Pontificis potestatem tuentia, ac Iacobi regis, sibi spiritualem auctoritatem arrogantis, summam iniustitiam asserentia. Invenies magnam dexteritatem in detegendis erroribus contra Fidem in iuramento fidelitatis delitescentibus. Invenies denique admirabilem sapientiam, magnamque vim rationum, quibus ita adversarios ad incitas redigit, ut nullum illis maneat effugium, nullus respondendi modus, nisi inanis verborum contentio et conviciorum iactatio, quae hostium furentium ac phanaticorum omnino sunt.

Cum igitur tristiora, quo fato misero funestoque, iam rediisse tempora conspicimus, illud pro certo habeo, quod clericalis ordo, et quisquis ecclesiasticae militiae nomen dedit, eiusque in spem succrescit, in id celeberrimum opus se totum conferat. Siquidem illud praecipuum clericalis ministerii munus, illud unum est opus, totis viribus Ecclesiae bono advigilare, sacrosancta iura tueri, nec non verbo et scriptis, re et sententiis ab audaci quidlibet scribendi, aut effutiendi licentia eius sanctitatem vindicare, quam fuso sanguine Rex regum acquisivit Christus.

Quae cum ita se habeant, nunc Ecclesiae, Sacerdotii, Pontificatus causam agi nemo non videt. Huc igitur sedulo incumbant iuvenes, sacerdotes, animarum pastores; ut viribus collatis in infensissimos hostes parati, validisque armis instructi fortius pugnando, gloriosum valeant de ipsis referre triumphum.

–––––––––

DEFENSIO

FIDEI CATHOLICAE

ADVERSUS ANGLICANAE SECTAE ERRORES

CUM RESPONSIONE AD APOLOGIAM PRO JURAMENTO FIDELITATIS, ET

EPISTOLAM AD PRINCIPES CHRISTIANOS SERENISSIMI JACOBI ANGLIAE REGIS

–––––––

INDEX

LIBRORUM ET CAPITUM

HUJUS OPERIS.

–––––

LIBER PRIMUS

QUANTUM ANGLICANA SECTA A FIDE CATHOLICA DISSIDEAT.

CAPUT I. De fidei catholicae progressu, et statu Anglicanae gentis a prima ejus conversione usque ad praesentia tempora. 5

CAPUT II. Sectam Anglicanam a fide vera discessisse. 6

CAPUT III. Ecclesiam Christi non posse veram fidem amittere ostenditur, et ratio facta roboratur. 13

CAPUT IV. Non posse Catholicam Ecclesiam etiam per ignorantiam in rebus fidei errare. 17

CAPUT V. Romanam Ecclesiam eamdem fidei stabilitatem habere quam Catholica, ostenditur, et adversariorum evasioni occurritur. 20

CAPUT VI. Stabilitas fidei et Ecclesiae Romanae, traditione ostenditur. 25

CAPUT VII. Excluditur tertia evasio haereticorum, quam per distinctionem Ecclesiae visibilis et invisibilis confingunt. 31

CAPUT VIII. Occurritur adversariorum objectionibus, et quo sensu Ecclesia visibilis sit, exponitur. 37

CAPUT. IX. Regem Angliae, cum nec Scripturam integram, nec verbum Dei non scriptum admittat, fidei vere christianae defensorem non esse ostenditur. 43

CAPUT X. Ex fundamento et ratione credendi regis Angliae, ipsum non esse fidei vere christianae defensorem ostenditur. 50

CAPUT XI. Verae fidei christianae fundamentum non esse in privato spiritu ponendum. 53

CAPUT XII. Ex nomine (Catholicae) Anglicanam Sectam fidem catholicam non esse ostenditur. 61

CAPUT XIII. Objectionibus contra doctrinam superioris capitis occurritur. 68

CAPUT XIV. Ex ratione catholici nominis, discursus capitis praecedentis confirmatur. 69

CAPUT XV. Catholicam dici Ecclesiam, quia per totum orbem diffusa est ostenditur, et haereticis occurritur. 73

CAPUT XVI. Quomodo verum sit Ecclesiam Catholicam per totum orbem diffusam. 78

CAPUT XVII. In Anglicano schismate fidem apostolicam non esse. 85

CAPUT XVIII. Objectioni contra doctrinam superioris capitis occurritur. 90

CAPUT XIX. Sectam Anglicanam nullius antiqui Martyris sanguine decoratam, sed potius damnatam esse ostenditur. 94

CAPUT XX. Veros nostrorum temporum Martyres non Anglicanam sectam, sed Romanam fidem illustrasse. 99

CAPUT XXI. Anglicanam sectam vel propter solam schismatis turpitudinem detestabilem esse. 102

CAPUT XXII. Anglicanum schisma in manifestam haeresim et apostaticam doctrinam transiisse. 106

CAPUT XXIII. Anglicanum schisma pertinaciter sectantes, neque ab haeresi, neque ab haereticorum nota excusari posse. 111

CAPUT XXIV. Rationes, quibus rex haeretici maculam fugere studet, refelluntur. 116

CAPUT XXV. Immerito Anglicanam sectam, fidem suam et Ecclesiae auctoritatem ad quingentesimum Christi annum limitare. 120

Summa et conclusio totius libri, cum apostrophe ad Angliae regem. 124

LIBER SECUNDUS

DE PECULIARIBUS ERRORIBUS DE MATERIA FIDEI CATHOLICAE, QUOS REX ANGLIAE PROFITETUR.

CAPUT I. De praesentia corporis et sanguinis Christi in sacrosancto Eucharistiae sacramento. 126

CAPUT II. Substantiam panis et vini sub speciebus consecratis non remanere. 133

CAPUT III. De Transsubstantiationis veritate. 135

CAPUT IV. Eucharistiam latriae adoratione convenienter adorari, et in hunc finem elevari et circumgestari. 136

CAPUT V. De laicorum sub una tantum specie communione. 139

CAPUT VI. De missis privatis. 147

CAPUT VII. De erroribus qui circa cultum et invocationem Beatae Virginis in regis Praefatione notantur. 150

CAPUT VIII. De iis quae circa cultum Sanctorum in regis Praefatione notantur. 156

CAPUT IX. De Sanctorum invocatione. 159

CAPUT X. De Sanctarum reliquiarum custodia et veneratione. 168

CAPUT XI. De vera imaginum Sanctorum veneratione, seu adoratione. 173

CAPUT XII. Objectionibus Regis contra imaginum venerationem satisfit. 180

CAPUT XIII. De imaginibus Dei, ut Deus est. 184

CAPUT XIV. De Crucis Christi adoratione. 186

CAPUT XV. De errore circa Purgatorium. 188

CAPUT XVI. De erroribus circa Ecclesiae ritus et benedictiones. 196

Summa et totius libri conclusio, cum apostrophe ad Angliae regem. 199

LIBER TERTIUS

DE SUMMI PONTIFICIS SUPRA TEMPORALES REGES EXCELLENTIA, ET POTESTATE.

CAPUT I. Utrum principatus politicus legitimus et a Deo sit. 203

CAPUT II. Utrum principatus politicus immediate a Deo sit, seu ex divina institutione. 206

CAPUT III. Fundamentis et objectionibus regis Angliae contra doctrinam superioris capitis satisfit. 212

CAPUT IV. Utrum inter Christianos sit legitima potestas civilis, cui Christiani parere teneantur. 217

CAPUT V. Utrum reges Christiani in civilibus seu temporalibus supremam potestatem habeant, et quo jure. 224

CAPUT VI. Utrum sit in Ecclesia Christi spiritualis potestas jurisdictionis externae, et quasi politicae a temporali distincta. 231

CAPUT VII. Potestatem regendi Ecclesiam in rebus spiritualibus seu ecclesiasticis rebus, in temporalibus regibus seu Principibus non existere, auctoritate probatur. 238

CAPUT VIII. Eadem veritas rationibus confirmatur. 243

CAPUT IX. Solvuntur aliquae objectiones contra veritatem in superioribus capitibus probatam. 248

CAPUT X. Utrum Christus Dominus supremam Ecclesiae spiritualem potestatem Petro contulerit. 253

CAPUT XI. Objectionibus contra doctrinam superioris capitis satisfit. 261

CAPUT XII. An primatus Petri perpetuo et per successionem in Ecclesia perseveret. 268

CAPUT XIII. Romanum Episcopum verum Petri successorem esse, et in eo Petri potestatem perseverare, ex divina Scriptura credendum esse ostenditur. 271

CAPUT XIV. Romanum Pontificem successorem esse Petri testimoniis Sanctorum Patrum ostenditur. 275

CAPUT XV. Pontificem Romanum in dignitate, et potestate, ac primatu Ecclesiae, successorem esse Petri, eorumdem Pontificum auctoritate comprobatur. 277

CAPUT XVI. Occurritur Protestantibus argumentum ex Pontificum traditione sumptum eludentibus, et auctoritate Conciliorum confirmatur. 283

CAPUT XVII. Eadem traditio Patrum auctoritate confirmatur. 287

CAPUT XVIII. Duabus objectionibus, contra primatum Pontificis ex Scriptura et Conciliis desumptis, satisfit. 292

CAPUT XIX. Explicantur quaedam loca Gregorii, quae rex objicit, et veri tituli Romani Episcopi defenduntur. 296

CAPUT XX. Aliis objectionibus ex factis imperatorum et conjecturis desumptis satisfit. 298

CAPUT XXI. Utrum personae principum seu regum temporalium spirituali potestati Summi Pontificis subjectae sint. 302

CAPUT XXII. Reges christianos non solum quoad personas, sed etiam quoad regiam potestatem, id est, non solum ut homines, sed etiam ut reges christianos potestati Pontificis subjici. 308

CAPUT XXIII. Pontificem Summum potestate coerciva in reges uti posse usque ad depositionem a regno, si causa subsistat. 314

CAPUT XXIV. Objectionibus contra doctrinam superiorum capitum ex Scriptura petitis occurritur. 322

CAPUT XXV. Alteri objectioni ex factis regum, quae in veteri Testamento narrantur, sumptae satisfit. 328

CAPUT XXVI. Argumento sumpto ex comparatione regis et Pontificis satisfit. 333

CAPUT XXVII. Aliis objectionibus ex Conciliis sumptis satisfit. 337

CAPUT XXVIII. Patrum testimoniis, quae rex objicit, satisfit. 340

CAPUT XXIX. Objectionibus ex rei novitate, et factis imperatorum regumque desumptis satisfit. 343

CAPUT XXX. Objectionibus ex nonnullis rationibus desumptis satisfit. 347

Summa praecedentis libri cum apostrophe ad regem Angliae. 350

LIBER QUARTUS

DE IMMUNITATE ECCLESIASTICA, SEU EXEMPTIONE CLERICORUM A JURISDICTIONE TEMPORALIUM PRINCIPUM.

CAPUT I. Quid nominibus ecclesiasticae immunitatis, libertatis ac exemptionis significetur. 354

CAPUT II. Utrum clerici in spiritualibus et ecclesiasticis causis a potestate principum saecularium jure divino exempti sint. 359

CAPUT III. Utrum personae ecclesiasticae a jurisdictione principum, etiam in rebus et causis temporalibus, eximi potuerint, et exemptae sint. 362

CAPUT IV. Utrum Summus Pontifex omni jure divino et humano ab omni jurisdictione saecularium principum exemptus sit. 370

CAPUT V. Expenditur locus Matthei: Da eis pro me et te, pro Summi Pontificis exemptione. 373

CAPUT VI. Objectionibus contra resolutionem superiorum capitum satisfit. 378

CAPUT VII. Sextae objectioni satisfit, et tractatur quaestio, an Papa possit se humano judicio submittere. 383

CAPUT VIII. Utrum clerici omnes sub Pontifice existentes a jurisdictione temporalium principum jure divino exempti sint, et tractantur duae contrariae opiniones. 387

CAPUT IX. Privilegium fori clericorum jure divino et humano esse fundatum, et quomodo id intelligendum sit. 393

CAPUT X. Quomodo singulis clericorum vel personarum ecclesiasticarum ordinibus exemptio ecclesiastica jure divino conveniat. 401

CAPUT XI. Utrum, secluso jure divino immediato, potuisset exemptio clericorum per jus canonicum sine adminiculo juris civilis introduci. 406

CAPUT XII. Utrum privilegium fori clericorum etiam jure civili fundatum sit. 412

CAPUT XIII. Difficultati, quae ex praecedenti capite oritur, occurritur, et quomodo Ecclesia diversis temporibus privilegio fori usa fuerit, explicatur. 415

CAPUT XIV. Qualis sit clericorum exemptio in causis civilibus. 421

CAPUT XV. Qualis sit exemptio clericorum in causis criminalibus. 427

CAPUT XVI. An privilegium fori exemptionem a legibus civilibus includat, et qualis illa sit. 432

CAPUT XVII. Quale sit Ecclesiarum privilegium quoad suam suorumque bonorum exemptionem ab oneribus, et potestate saeculari. 438

CAPUT XVIII. An exemptio a tributis saecularibus conveniat Ecclesiis earumque bonis, quatenus Christi patrimonium sunt. 442

CAPUT XIX. An exemptio a tributis saecularibus conveniat Ecclesiae et rebus sacris, ob earum specialem sanctitatem seu consecrationem. 444

CAPUT XX. Utrum quaelibet bona, cum ecclesiastica fiunt, eo ipso sint ab omni tributo et onere civili illis inhaerente exempta. 447

CAPUT XXI. Aliquibus objectionibus occurritur, et quam sit antiqua hac bonorum ecclesiasticorum exemptio obiter explicatur. 456

CAPUT XXII. Qualis sit exemptio ecclesiastica quoad personalia onera clericorum. 461

CAPUT XXIII. Utrum redditus ecclesiastici clericorum a tributis exempti sunt. 466

CAPUT XXIV. Utrum patrimonialia et in universum bona temporalia clericorum sub communibus legibus saecularium tributorum comprehendantur. 469

CAPUT XXV. An clerici teneantur ad onera realia solvenda, quae rebus immobilibus adhaerent. 472

CAPUT XXVI. An clerici ad communes civium expensas contribuere teneantur. 474

CAPUT XXVII. Utrum omnes clerici, tam in sacris quam in minoribus constituti, et in statu clericali perseverantes, integre gaudeant ecclesiastica libertate. 480

CAPUT XXVIII. An clerici conjugati privilegio ecclesiasticae exemptionis gaudeant. 487

CAPUT XXIX. Utrum aliae personae ecclesiasticae ordinem nullum habentes exemptione fori integre gaudeant. 490

CAPUT XXX. An privilegium immunitatis clericorum ab aliquo homine revocari possit. 494

CAPUT XXXI. Utrum privilegium clericorum possit per renuntiationem amitti vel diminui. 501

CAPUT XXXII. Utrum privilegium clericorum consuetudine amitti vel minui possit. 505

CAPUT XXXIII. Quibus modis possit immunitas ecclesiastica violari. 511

CAPUT XXXIV. Quibus modis actiones contra libertatem ecclesiasticam excusari soleant, et quid de illis judicandum sit. 515

Superioris libri summa. 529

LIBER QUINTUS

DE ANTICHRISTO, CUJUS NOMEN, ET PERSONAM PER CALUMNIAM ET INJURIAM, FALSO PROTESTANTES PONTIFICI ATTRIBUUNT.

CAPUT I. De Antichristi nomine, ejusque varia significatione. 532

CAPUT II. Utrum Antichristus proprie dictus sit homo aliquis singularis, vel sedes aliqua seu imperium. 535

CAPUT III. Duabus Protestantium objectionibus ex Daniele et Paulo sumptis contra doctrinam superioris capitis satisfit. 538

CAPUT IV. Alteri objectioni ex capite 17 Apocalypsis sumptae contra eamdem resolutionem capitis secundi satisfit. 541

CAPUT V. De tempore persecutionis et morte Antichristi. 546

CAPUT VI. Primae objectioni regis Angliae contra doctrinam superioris capitis satisfit. 552

CAPUT VII. Alteri objectioni regis Angliae ex capite 18 Apocalypsis desumptae satisfit. 555

CAPUT VIII. Tertiae objectioni regis Angliae ex variis novi Testamenti verbis desumptae satisfit. 561

CAPUT IX. Alteri difficultati occurrendo, tempus regni Antichristi et initium ejus amplius declaratur. 572

CAPUT X. Aliis duobus argumentis satisfit, et obiter nonnullae Catholicorum opiniones de tempore Antichristi refelluntur. 577

CAPUT XI. Antichristi tempore duos veros homines ad testimonium contra illum ferendum mittendos esse, ex capite 11 Apocalypsis contra duas falsas Protestantium expositiones ostenditur. 583

CAPUT XII. Eliam et Enoch esse testes illos, qui contra Antichristum mittendi sunt, ostenditur. 589

CAPUT XIII. Joannem per duos testes, Enoch, et Eliam intellexisse, conjectura, et Patrum auctoritate ostenditur. 594

CAPUT XIV. Utrum ex aliis Scripturae locis ostendi possit, Eliam, et Enoch futuros esse secundi Christi adventus praecursores, et testes contra Antichristum. 598

CAPUT XV. Antichristi sedem et loco, et gradu longissime a Pontificis sede distare. 605

CAPUT XVI. Ubi futura sit Antichristi sedes. 610

CAPUT XVII. Ex descriptione personae Antichristi, quam Paulus tradit 2 ad Thess. 2, illum Pontificis adversarium maximum, potius quam Papam esse futurum, evidenter ostenditur. 614

CAPUT XVIII. Quae ex visionibus cap. 6 et 9 Apocalypsis rex inducit, refelluntur. 620

CAPUT XIX. Idem ex cap. 13 ostenditur, et omnia, qua rex ex illo decerpit, refelluntur. 628

CAPUT XX. Quae circa 14, 15 et 16 caput Apocalypsis rex notat, discutiuntur. 638

CAPUT XXI. Ex visione capitit 17 et sequentibus Apocalypsis novum de Antichristo errorem confutari potius quam confirmari. 640

CAPUT XXII. Ex descriptione Antichristi a Daniele Propheta tradita, fabula de Antichristianismo Romano evidenter refellitur. 648

Eorum, quae in hoc libro tractantur summa, cum apostrophe ad regem Angliae. 658

LIBER SEXTUS

DE JURAMENTO FIDELITATIS REGIS ANGLIAE.

CAPUT I. Quis sit praesentis controversiae scopus et causae status, et quae ratio disputandi in ea servanda sit. 664

CAPUT II. Utrum in prima parte formulae juramenti, aliquid praeter obedientiam civilem et contra ecclesiasticam jurandum proponatur. 667

CAPUT III. In secunda juramenti parte aliquid etiam ultra civilem obedientiam, et contra ecclesiasticam jurandum offerri. 670

CAPUT IV. Utrum in tertia parte juramenti aliquid ultra civilem obedientiam contra doctrinam catholicam contineatur. 675

CAPUT V. De ultima parte juramenti, et erroribus in ea contentis. 683

CAPUT VI. Rationes, quibus juramentum defenditur, expenduntur. 685

CAPUT VII. Summum Pontificem non solum potuisse, sed etiam debuisse Catholicos Anglos a professione dicti juramenti sua monitione avertere. 694

CAPUT VIII. Possintne Angli, hoc juramentum admittentes, aliqua ratione aut modo a culpa excusari. 698

CAPUT IX. Liceatne Catholicis Anglis templa haereticorum adire, et cum eis in ritibus communicare sine intentione cultus vel cooperationis cum illis, solum propter temporalem poenas vitandas? 702

CAPUT X. An vexatio, quam in Anglia Catholici patiuntur, sit vera religionis christianae persecutio. 714

CAPUT XI. An qui propter Romanam religionem et obedientiam in Anglia morte mulctati sunt, inter veros martyres sint annumerandi. 722

CAPUT XII. Ad ea quae contra secundum Breve Pontificium, et contra Cardinalis Bellarmini Epistolam rex objicit, responsio. 730

Operis conclusio, et ad regem Angliae peroratio. 733

–––––––––––

R. P. Francisci Suarez e Societate Jesu Opera omnia. Editio nova, a Carolo Berton, Cathedralis Ecclesiae Ambianensis Vicario, innumeris veterum editionum mendis expurgata, adnotationibusque in ultimum tomum relegatis illustrata, Reverendissimo LL. Domino Sergent, Episcopo Corisopitensi, dicata. Tomus vigesimus quartus. Parisiis. APUD LUDOVICUM VIVÈS, BIBLIOPOLAM EDITOREM. Via vulgo dicta Delambre, 5. MDCCCLIX (1859), pag. XV+750.

Defensio Fidei catholicae et apostolicae adversus Anglicanae sectae errores, cum responsione ad apologiam pro iuramento fidelitatis et praefationem monitoriam serenissimi Iacobi Magnae Britanniae regis ad serenissimos totius christiani orbis catholicos reges et principes. Auctore Francisco Suarez e Societate Jesu, in Conimbricensi Academia Sacrae Theologiae primario Professore. Pars Prima. Neapoli. EX TYPIS FIBRENIANIS. Via vulgo S. Giov. Maggiore Pignatelli 18. MDCCCLXXII (1872). Cura et studio Sac. Raph. Caccavo, pag. V-VI. (1)

Notae:

(1) Cf. 1) a) P. Franciscus Suarez SI, Defensio Fidei catholicae adversus Anglicanae sectae errores. Liceatne Catholicis Anglis templa haereticorum adire, et cum eis in ritibus communicare sine intentione cultus vel cooperationis cum illis, solum propter temporalem poenas vitandas? b) Summa Francisci Suarez Societatis Jesu, de defensione Fidei conscripta a P. Conrado Vogler ejusdem Societatis. Cum privilegio Caesareo. Ingolstadii. Sumptibus Viduae Joannis Andreae de la Haye, Bibliopolae Academici, Anno MDCCXXXIX (1739).

2) S. Robertus Cardinalis Bellarminus SI, Doctor Ecclesiae, a) Compendium Doctrinae Christianae (Katechizm mniejszy czyli Nauka Chrześcijańska krótko zebrana). b) Catechismus, seu: Explicatio doctrinae christianae (Wykład Nauki Chrześcijańskiej). c) La Dottrina Cristiana composta per ordine della santa memoria di Papa Clemente VIII dal ven. Cardinale Roberto Bellarmino. d) De prima parte portae domus Dei, quae est fides (O pierwszej części bramy Domu Bożego tj. o wierze).